علیرضا زارع زاده - دانش آموخته کارشناسی ارشد بیابان زدایی، دانشکده آب و خاک، دانشگاه زابل، زابل، ایران
احمد پهلوانروی - دانشیار گروه مرتع و آبخیزداری، دانشکده آب و خاک، دانشگاه زابل، زابل، ایران
مرتضی دهقانی - دکتری آبخیزداری، اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان خراسان جنوبی، بیرجند، ایران
عباس خاک سفیدی - مربی گروه مرتع و آبخیزداری، دانشکده آب و خاک، دانشگاه زابل، زابل، ایران

فرسایش بادی باعث تخریب اراضی در مناطق خشک و نیمه خشک شده و چالشی جدی در برابر تولید پایدار و مدیریت اراضی کشاورزی محسوب می شود؛ بنابراین لازم است عوامل موثر بر فرسایش بادی و پتانسیل آن در هر منطقه شناسایی و در برنامه ریزی مورد استفاده قرار گیرد. در این پژوهش به منظور تعیین و برآورد پتانسیل فرسایش بادی منطقه چاهداشی شهرستان نهبندان استان خراسان جنوبی در سال ۱۳۹۹ از مدل IRIFR.۲ و قابلیت ها و امکانات نرم افزار ArcGIS۱۰.۳ استفاده شده است. با توجه به اینکه مدل IRIFR پتانسیل فرسایش بادی را در رخساره های ژئومورفولوژیکی محاسبه می کند در این پژوهش، با استفاده از نقشه های پایه (توپوگرافی، مدل رقومی ارتفاع، زمین شناسی و کاربری اراضی) و بازمشاهده­های میدانی، رخساره های ژئومورفولوژیکی مختلف منطقه شناسایی و رقومی گردید و امتیاز عوامل نه گانه مدل بر اساس مبانی هر عامل و واقعیت های میدانی نمره دهی و درنهایت نقشه های پتانسیل فرسایش بادی و شدت آن تعیین گردید. بر این اساس شدت فرسایش از خیلی کم تا خیلی زیاد در واحدهای مختلف متفاوت است. بیشترین فرسایش بادی منطقه، مربوط به رخساره ۱-۳-۳ (ریپل مارک و سیلک) با ۸۶۳۵ تن در کیلومترمربع در سال است. اراضی کشاورزی با پتانسیل فرسایش ۳۱۹ تن در کیلومترمربع در سال در کلاس فرسایش کم قرار می گیرد. بر اساس این مدل، عامل اصلی فرسایش بادی در این منطقه، عوامل محیطی می باشد زیرا در اغلب واحدهای کاری، عامل محیطی وضعیت باد با ۲/۲۳۴ امتیاز، بیشترین امتیاز را دارا بوده و به عنوان عامل اصلی تشخیص داده شد. پتانسیل فرسایش بادی محدوده مورد مطالعه در تمام رخساره ها بیش از توان خاک زایی منطقه (با توجه به شرایط اقلیمی و ادافیکی خاک) است و وجود بادهای با سرعت بیش از ۵/۴ متر بر ثانیه و همچنین فقدان پوشش گیاهی و در بعضی رخساره ها وجود ذرات خاک حساس به فرسایش، از مهمترین دلایل فرسایش بادی در منطقه است.

بیابان زدایی, چاهداشی, رخساره , رسوب, فرسایش بادی