افتخار قاسم زاده - کارشناسی ارشد تاریخ فرهنگ و تمدن ملل اسلامی، دانشکده علوم و تحقیقات اسلامی، دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره)، قزوین، ایران.
جعفر نوری - استادیار گروه ایرانشناسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه میبد، میبد، ایران.

رصدخانه مراغه از مهم­ترین رصدخانه­ های دوره اسلامی است که در سده هفتم هجری­ قمری و در زمان سیطره ایلخانیان بر ایران ساخته شد. پایه­ گذاری رصدخانه مراغه به ­مثابه مرکزی آموزشی و پژوهشی؛ زمینه­ های گردهمایی دانشمندان، گردآوری اسناد و کتب علمی معتبر و انجام پژوهش در فضایی آزاد به ­همراه امکانات لازم را فراهم ساخت. نتیجه آنکه ارائه دستاوردها و کشفیات این مرکز علمی در جهان آن روز است. آوازه و شهرت این مرکز علمی باعث گردید تا توجه بسیاری از سرزمین­ ها را به ­سوی خود جلب سازد تا­جایی­ که بعضی حکمرانان، آرزو می­ کردند تا بتوانند نظیر چنین مرکزی را در سرزمین خویش برپا ساز ند. حال با­توجه­ به اهمیت این مجموعه پر ارزش از نظر تاریخ علم ایران و جهان، سوالی که ضرورت پاسخ­گویی به آن وجود دارد، این است که عملکرد رصدخانه مراغه به­عنوان مهم­ترین مرکز علمی پژوهشی دوره ایلخانان در گسترش علم نجوم چگونه بوده که به الگویی برای ساخت رصدخانه­های دیگر تبدیل شده است؟ پژوهش حاضر قصد دارد با روش توصیفی-تحلیلی و با اتکا به منابع کتابخانه ­ای به این سوال پاسخ بدهد. یافته ­های پژوهش حاکی از آن است که رصدخانه مراغه به تمام معنی یک مرکز علمی پژوهشی و آموزشی بود. این بنیاد علمی بی­ نظیر همچون فرهنگستان­ های پیشرفته امروزه، فضای بسیار وسیعی را در جای مناسبی در مراغه به خود اختصاص داده بود که باعث گردید این رصدخانه به­ عنوان مهم­ترین مرکز علمی پژوهشی و نجومی دوره ایلخانان در سده­ هفتم هجری قمری شناخته شود.

رصدخانه مراغه, خواجه نصیرالدین طوسی, نجوم, ایلخانیان, تاریخ علم, مرکز علمی