مرجان کوزه ساز - کارشناس ارشد معماری و پژوهشگر مطالعات شهری، واحد مهدیشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، مهدیشهر، ایران

ارزیابی پس از سکونت نوعی ارزشیابی نظام مند یک یا چند فضای طراحی شده و بهرهبرداری شده است و به اختصار “P.O.E” نامیده می شود.برخی بر این باورند که ارزیابی پس از سکونت که بهطور از کلی از دهه ۱۹۶۰ در راستای توسعه روانشناسی محیط و «پژوهش رفتار و محیط»آغاز شده است. به طور عمده POE در مطالعات غربی بیشتر به جنبه های عملکردی ساختمان می پردازند و هر ساخته و فرآورده انسانی از مباحثزمینه ای و رفتاری تاثیر می پذیرد. با توجه به نظر خبرگان معاصر (ادبیات تحقیق) اولویت مولفه های ارزیابی در ایران به ترتیب، شامل ارزیابی: ۱ -فنی و تکنیکی؛ ۲ - رفتاری؛ ۳ - حقوقی و اقتصادی؛ و ۴ - عملکردی است. ارزیابی های پس از سکونت را به دو دسته تقسیم می کند: ارزیابی هایپس از سکونت قیاسی و ارزیابی های پس از سکونت مولد. در ارزیابی های پس از سکونت قیاسی، پژوهشگر به منظور ایجاد هنجارها یا درکتغییرات در قبل و بعد از اجرای یک طراحی جدید، به مقایسه بین فضاها می پردازد. ارزیابی های پس از سکونت قیاسی به احتمال بیشتریمستلزم روشهای عینی ازجمله روشهای مورد استفاده در مقیاس های پرسشنامه استانداردشده هستند که بر این اساس در این پژوهش ارزیابیمبتنی بر پرسشنامه مدنظر بوده است. در این پژوهش ارزیابی رفتاری، در زمینه های ادراک روانشناختی محیطی با تاکید بر مولفه ها و شاخص هایروانشناختی محیطی در حوزه کیفیت سنجی فضایی مدنظر است. روش تحقیق این پژوهش توصیفی- تحلیلی و بنا به ماهیت بنیادین بوده و ازروش فراتحلیل نیز در جمع بندی مطالعات و تنسیق سوابق مطالعاتی در این رابطه بهره برده است. یافته های تحقیق نیز به اولویت سنجی فاکتورهاو معیارهای کیفیت روانشناختی مجتمع های مسکونی با ارزیابی عملکردمبنا اشاره دارد که بیشترین میزان اولویت های کاربران از مولفه ها عبارتنداز: قلمرو همسایگی، فضای شخصی، محرمیت، تعامل پذیری، فضاهای مشاع، سیالیت فضایی، انعطاف پذیری فضایی، سرزندگی فضایی، درونگرایی،هویت مندی، کاهش استرس، ازدحام و تراکم و پویایی فضایی.

مجتمع های مسکونی، کیفیت کالبدی، روانشناسی محیطی، ارزیابی عملکردمبنا