علی عطایی - دانشگاه تبریز دانشکده کشاورزی گروه علوم و مهدسی خاک
محمدرضا نیشابوری - استاد گروه علوم خاک دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز
مهدی اکبری - موسسه فنی و مهندسی کشاورزی
داوود زارع حقی - استادیار گروه علوم خاک دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز
اژدر عنابی میلانی - عضو هیئت علمی

طبیعت چندبعدی حرکت آب در خاک، جذب آب توسط گیاه و کاربرد آب در مزرعه، باعث افزایش پیچیدگی­های مدل سازی توزیع رطوبت خاک در سامانه­های آبیاری قطره­ای می­شود. با تعیین خصوصیات هیدرولیکی خاک، پارامترهای توزیع ریشه درخت پسته در مزرعه مورد مطالعه، میزان تبخیر و تعرق و جریان آب ورودی، چگونگی توزیع رطوبت خاک در دو سامانه آبیاری قطره­ای سطحی (DI)و زیرسطحی(SDI) با استفاده از مدل هایدروس دوبعدی مدلسازی گردید. همچنین مقادیر رطوبت خاک در روزهای متوالی پس از آبیاری، در فواصل عرضی و عمقی متفاوت نسبت به درخت با استفاده از رطوبت سنج پروفیل پروب اندازه­گیری شد. از هدایت روزنه­ای برگ درختان نیز برای استخراج تابع تنش رطوبتی و ارزیابی مدل استفاده شد. براین اساس، مکش معادل کاهش ۵۰ درصد جذب آب ریشه برابر ۴۹۳۵ سانتی­متر بدست آمد. نتایج مدل­سازی در محل­های منطبق با اندازه­گیری­ها با داده­های رطوبت خاک مقایسه شد و با استفاده از آماره­های صحت سنجی، صحت و دقت مدل مورد بررسی قرار گرفت. مقادیر ME، RMSE، Eو R۲برای SDI به ترتیب ۰۰۶/۰، ۰۲۱/۰، ۷۶۱/۰، ۷۹۴/۰ و برای DI ۰۰۲/۰-، ۰۲۰/۰، ۷۰۰/۰ و ۷۴۱/۰ به دست آمد. تعرق محاسبه شده توسط هایدروس همبستگی بالایی را با هدایت روزنه­ای به ویژه در SDIنشان داد. براساس نتایج هایدروس و اندازه­گیری گیاهی مشخص شد که جذب آب توسط ریشه درخت پسته در SDI به طور معنی­داری از DIبیشتر است که نشان می­دهد استفاده از SDIمی­تواند با کاهش تبخیر از سطح خاک، باعث صرفه جویی و افزایش کارایی مصرف آب گردد. برآورد جذب آب ریشه و اندازه­گیری هدایت روزنه­ای درخت پسته در شرایط مزرعه مشخص کرد که رطوبت خاک تا چهارروز بعد از آبیاری قطره­ای به خوبی پاسخگوی نیاز گیاهی بوده و با کوتاه­تر کردن دور آبیاری می­توان از بیشترین پتانسیل این سامانه آبیاری بهره برد.

پاسخ گیاهی, جذب آب ریشه, هدایت روزنه ای برگ, مدلسازی