حسین میرزایی تختگاهی - گروه مهندسی آب، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران
هوشنگ قمرنیا - دانشیار گروه مهندسی آب دانشگاه رازی

این پژوهش به منظور بررسی تجمع فلزات مس، آهن، روی، کادمیوم و منگنز در سبزیجاتی نظیر اسفناج (Spinaciaoleracea)، شنبلیله (Trigonella foenum-graceum) و شوید (Anethum graveolens) تحت آبیاری با آب آلوده روخانه قره­سو با دو تیمار آب آلوده و آب چاه (شاهد) انجام شد. مطالعه بر روی ریشه و اندام هوایی این سبزیجات در سه تکرار به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی صورت پذیرفت. نتایج نشان داد که آب آلوده باعث افزایش معنی دار  غلظت مس،آهن، روی و منگنز در اسفناج شد (۰۵/۰ و ۰۱/۰>P)، ولی روی تجمع کادمیوم اثر معنی داری نداشت. هم چنین تیمار آب آلوده اثر افزایشی معنی داری (۰۱/۰>P) بر غلظت آهن و کادمیوم در شنبلیله داشت  ولی اثر معنی داری روی غلظت مس، روی و منگنز نگذاشت. در شوید، آب آلوده باعث افزایش معنی دار (۰۵/۰ و ۰۱/۰>P) تمام فلزات شد . برای سه نوع سبزی اسفناج، شنبلیله و شوید بیشترین تجمع آهن، روی و کادمیوم در ریشه گیاهان و برای مس و منگنز در اندام هوایی به­دست آمد. ترتیب میزان تجمع پنج فلز در اسفناج، شنبلیله و شوید به صورت آهن>منگنز>روی>مس>کادمیوم بود. آهن بیشترین و کادمیوم کمترین تجمع را در گیاهان داشت. غلظت مس و آهن در اندام هوایی و ریشه اسفناج، شنبلیله و شوید بر اساس استاندارد WHOبیشتر از حد مجاز بود. مقدار روی و منگنز در اندام هوایی و ریشه اسفناج، شنبلیله و شوید بر اساس برخی استانداردها کمتر از حد مجاز و از نظر بعضی بیشتر از حد مجاز بود. مقدار کادمیوم در اندام هوایی و ریشه سبزیجات مورد بررسی از نظر تمام استانداردها بیشتر از حد مجاز بود.

آب آلوده, اسفناج, شنبلیله, شوید