احسان توکلی - فارغ التحصیل دکتری تخصصی؛ آبیاری و زهکشی؛ گروه مهندسی آب؛ دانشکده کشاورزی؛ دانشگاه شهرکرد؛ شهرکرد؛ ایران.
بهزاد قربانی - دانشیار؛ گروه مهندسی آب؛ دانشکده کشاورزی؛ دانشگاه شهرکرد؛ شهرکرد؛ ایران.
مهدی رادفر - استادیار؛ گروه مهندسی آب؛ دانشکده کشاورزی؛ دانشگاه شهرکرد؛ شهرکرد؛ ایران.
حسین صمدی بروجنی - دانشیار؛ گروه مهندسی آب؛ دانشکده کشاورزی؛ دانشگاه شهرکرد؛ شهرکرد؛ ایران.
بیژن قهرمان - استاد؛ گروه مهندسی آب؛ دانشکده کشاورزی؛ دانشگاه فردوسی مشهد؛ مشهد؛ ایران.

افزایش بازده آبرسانی و کاهش تلفات آب در کانال­های انتقال، اهمیت بسیار زیادی دارد. پژوهش حاضر با هدف بررسی معادلات تجربی و مدل SEEP/Wدر برآورد نشت از کانال­های خاکی انجام شد. کانال خاکی بلداجی با خاک لومی واقع در پایین­دست شبکه آبیاری و زهکشی گندمان و بلداجی، شهرستان بروجن استان چهارمحال و بختیاری، به عنوان نمونه مورد مطالعه انتخاب شد. ابعاد کانال یادشده و دبی­های مورد بررسی براساس روابط تشابه ابعادی و با درنظر گرفتن مقیاس ۱۳/۰ به مدل آزمایشگاهی انتقال یافت. در این پژوهش، نه دبی (۴۰ تا ۱۶۱ لیتر در ثانیه) به دبی قابل کاربرد در مدل تبدیل شد. آزمایش­ها برای چهارسطح ایستابی مختلف، دو مقطع مثلثی و ذوزنقه ای، در سه تکرار انجام شد و مقدار نشت با معادلات تجربی واسنجی شده موریتز، اینگهام، هندوستان، مولس­ورس و ینی­دومیا، آفنگندن و دیویس-ویلسون نشت و مدل SEEP/W برآورد شد. نتایج نشانگر آن است که در همه حالت های بررسی شده، با درنظر گرفتن معیارهایR۲، r،  RMSEوMAE،روش موریتز تخمین بهتری از نشت را ارائه می­دهد(R۲=۰.۹۹۲، r=۰.۹۹۶،RMSE=۰.۴۸ و MAE=۰.۴۴ لیتر بر مترمربع بر دقیقه). همچنین، معادلات مولس­ورس و ینی­دومیا و هندوستان به دلیل نتایج ضعیف برای منطقه مورد نظر قابل توصیه نیستند. مدل SEEP/Wبا وجود برآورد مطلوب در مقطع ذوزنقه ای، برای مقطع مثلثی عملکرد مطلوبی نداشت. با توجه به کاهش هزینه و صرفه­جویی در وقت در نتیجه استفاده از تشابه ابعادی، بکارگیری این روش در شرایط کنترل شده آزمایشگاه برای مناطق مشابه پیشنهاد می­شود.

تشابه ابعادی, کانال خاکی, مدل سازی فیزیکی, معادله اینگهام, معادله موریتز, نفوذ