مریم السادات نوابی قمصری - استادیار گروه الهیات(ادیان و عرفان)، دانشگاه فرهنگیان، پردیس فاطمه زهرا اصفهان، ایران. m.navvabi@cfu.ac.ir

آزادی و بندگی اگرچه درظاهر مفهومی متضاد دارند اما در عرفان اسلامی این دو مفهوم دارای ارتباط حقیقی با یکدیگر هستند. عبودیت و حریت مراتبی دارند که سالک در هر مرتبه از سیروسلوک بهره­ای از آن دو را در خود متجلی­ساخته و درنهایت به حقیقت عبودیت و حریت دست­می­یابد. حافظ این موضوع را در دیوان اشعار خود در چند بیت به­وضوح آورده و آزادی را ثمره تجلی حقیقت بندگی در انسان می­داند. این بندگی که حافظ آن را بندگی عاشقانه می­نامد، ثمره سلوک عارفانه رهرو حقیقت است. عاشق، آزاده­ای است که با بندگی، خود را از همه قیدوبندها رهاکرده و مظهر بنده آزاد گردیده­­است. در این مقاله سعی­شده با تعمق در بعضی از آراء صوفیه و عرفا ضمن بررسی بن­مایه­های فکری رابطه آزادی و بندگی از منظر عرفان اسلامی، به بررسی مفهوم بندگی عاشقانه، مراتب و ارتباط آن با آزادگی از دیدگاه حافظ پرداخته­شود.

عبودیت, حریت, ربوبیت, بندگی عاشقانه, حافظ