عماد خراسانی
امیرحسین فراهانی
محمد فروغی
محمدعلی طهماسبی

تغییرشکل زمین در اثر فرآیند حفاری تونل به ناچار بر ساختمان ها و سازه های موجود تاثیراتی خواهد داشت و این پدیده در تونل سازی شهری غیر قابل اجتناب می باشد. در این راستا، خسارات وارد بر ساختمان ها و سازه های سطحی به نوع و وضعیت ساختمان، مشخصات سازه و همچنین میزان نشست ناشی از حفاری بستگی دارد. بنابراین با توجه به اهمیت موضوع، لازم است ریسک مربوط به حفاری در محدوده ساختمان های واقع در حوزه تاثیر تونل برآورد شود. در این مقاله، بر اساس تجارب حاصل از پروژه های خط ۷ متروی تهران و خط A متروی قم، دسته بندی و امتیازهای مربوط به عوامل موثر در برآورد شاخص آسیب پذیری مورد بازنگری و به روزرسانی قرار می گیرد. به این منظور، ساختمان هایی که در این پروژه ها در اثر حفاری تونل متحمل آسیب های قابل توجه شده اند معرفی می شود. به عبارت دیگر، آسیب وارده به این ساختمان ها بعضا فراتر از پیش بینی های مربوطه بوده است. این موضوع در ارتباط با خطا در برآورد شاخص آسیب پذیری ساختمان می باشد، چراکه پیش بینی میزان آسیب های وارد بر ساختمان بر اساس شاخص آسیب پذیری (به ازای میزان مشخص نشست) صورت می پذیرد. بنابراین می توان با رفع نواقص موجود در تعیین شاخص آسیب پذیری ساختمان، پیش بینی مناسب تری در خصوص آسیب های آتی محتمل در اثر حفاری تونل داشت. پس از معرفی ساختمان های شاخص آسیب دیده در پروژه های مورد مطالعه، عوامل اصلی موثر بر آسیب پذیری ساختمان ها بررسی گردیده و امتیازهای آن ها تعدیل شده است. پس از آن، دسته بندی هریک از زیرعوامل موثر با توجه به یافته های حاصل از ساختمان های آسیب دیده و با قضاوت مهندسی به روزرسانی شده و امتیازهای مربوط به هر دسته در صورت نیاز اصلاح گردیده است. همچنین به منظور اعتبارسنجی روش پیشنهادی در پژوهش حاضر برای برآورد شاخص آسیب پذیری ساختمان ها در ارتباط با حفاری تونل های شهری، رده آسیب ساختمان های مورد بررسی در پروژه های خط ۷ متروی تهران و خط A متروی قم مورد بررسی قرار گرفت. در این راستا، رده آسیب آن ها بر اساس معیار معتبر رانکین که کاربرد گسترده ای در تحلیل وضعیت آسیب و پایداری ساختمان ها داشته است، با استفاده از روش پیشین و روش پژوهش حاضر تعیین شد. با مقایسه رده های آسیب پیش بینی شده و رده آسیب واقعی ساختمان ها، عملکرد روش ارائه شده در پژوهش حاضر برای تعیین شاخص آسیب پذیری ساختمان مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج حاصل نشان داد که استفاده از روش جدید موجب ارتقای قابل توجهی در دقت تخمین رده آسیب ساختمان ها می شود. 

تونل, شاخص آسیب پذیری ساختمان, خط ۷ متروی تهران, خط A متروی قم