فهیمه صالحی - دانشجوی دکتری، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان، کد پستی ۴۵۳۷۱-۳۸۷۹۱، زنجان، ایران
میترا اعلایی - دانشگاه زنجان
سید نجم الدین مرتضوی - دانشیار، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان، کد پستی ۴۵۳۷۱-۳۸۷۹۱، زنجان، ایران
سید علیرضا سلامی - دانشیار، دانشکدگان کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج، ایران
حسن رضادوست - استادیار، پژوهشکده گیاهان و مواد اولیه دارویی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

اثر باکتری باسیلوس سوبتیلیس با غلظت­های صفر و cfu/ml ۱۰۲، ۱۰۵، ۱۰۶، ۱۰۸ روی دو اکوتیپ زعفران زراعی (نطنز، زنجان) طی سال های زراعی ۱۳۹۷ - ۱۳۹۸ در قالب طرح پایه بلوک­های کامل تصادفی به صورت فاکتوریل با سه تکرار مورد بررسی قرار گرفت. تعداد برگ در هر بنه، متوسط طول برگ ها، گل ها، گلبرگ ها و کاسبرگ ها، وزن تر و وزن خشک کلاله، عملکرد تر و خشک گل، تعداد گل در هر کرت، میزان فنل و آنتوسیانین گلبرگ و میزان نیتروژن، فسفر و پتاسیم اندازه­گیری شد. کلیه صفات مورفولوژیک به طور معنی­داری تحت تاثیر کاربرد باکتری قرار گرفتند. بیشترین مقدار وزن تر و خشک کلاله در هر بوته در غلظت cfu/ml۱۰۸ (به ترتیب ۴۴/۴۱ میلی­گرم و ۱۳/۷ میلی­گرم) و کمترین در تیمار شاهد (به ترتیب ۹۱/۳۲ میلی­گرم و ۱۴/۶ میلی­گرم) مشاهده شد. اکوتیپ نطنز بیشترین میزان وزن تر و خشک کلاله را داشت. بیشترین میزان نیتروژن، فسفر و پتاسیم در غلظت  cfu/ml۱۰۸ (به ترتیب ۵۵/۵ درصد، ۶۶/۲۰۶۱ppm و ۸/۷۵۴۰ppm) و کمترین در شاهد (به ترتیب ۲۵/۳ درصد، ۴۲/۱۳۱۴ppm و ۸/۴۳۹۱ppm) گزارش شد. بیشترین میزان نیتروژن و فسفر در اکوتیپ زنجان مشاده شد. با توجه به نتایج، می­توان استفاده از باکتری باسیلوس در غلظت مناسب را به عنوان کود زیستی در راستای دستیابی به شاخص­های رشدی مطلوب در زعفران سودمند دانست.

باکتری باسیلوس, زعفران, عملکرد کلاله, کود زیستی