نقش آبیاری تکمیلی در کاهش تنش خشکی و پایداری تولید در گندم دیم(مطالعه موردی: منطقه کردستان)

استان کردستان در محدوده آب و هوایی خشک و نیمه خشک واقع شده است. وجود تابستان های گرم و خشک و زمستان های سرد و مرطوب از ویژگی های اقلیم خشک و نیمه خشک می باشد. استان کردستان که یکی از قطب های تولید گندم دیم در کشور محسوب می گردد. با دارا بودن چنین اقلیمی از نوسانات شدید بارندگی و ناپایداری در تولید محصولات کشاورزی برخوردار است. به طوری که هرساله زراعت دیم در استان کردستان در معرض خطر بوده است. لذا، در چنین مناطقی انجام آبیاری تکمیلی می تواند به عنوان راه کاری مناسب جهت کاهش اثرات تنش خشکی و دستیابی به عملکردی پایدار و رضایت بخش در دیم زارهای گندم مطرح شود. بنابراین به منظور بررسی اثر مقادیر متفاوت آب دریافتی در مراحل مختلف رشد در سیستم آبیاری تکمیلی، بر فرآیندهای فتوسنتزی و عملکرد دانه گندم تحت شرایط دیم، پژوهشی مزرعه ای در قالب طرح آماری بلوک های کامل تصادفی با 5 تیمار و 4 تکرار به مدت سه سال زراعی در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم قاملو واقع در استان کردستان به اجرا در آمد. تیمارها شامل آبیاری تکمیلی در 5 سطح: بدون آبیاری یا شرایط دیم(I0)، آبیاری در یک مرحله شیری شدن(I1)، آبیاری در دو مرحله شیری شدن و خوشه رفتن(I2)، آبیاری در سه مرحله شیری شدن، خوشه رفتن و خمیری شدن(I3) و آبیاری در یک مرحله بعد از کشت (I4) بودند. در این تحقیق از گندم دیم رقم سبلان استفاده شد و میزان آب آبیاری برای هر کدام از تیمارها، مقدار ثابت 50 میلی متر در نظر گرفته شد. تفاوت مقدار بارندگی در هر یک از مراحل رشد در سال های اجرای طرح، تیمارهای آبیاری تکمیلی را تحت تأثیر قرار داده و بسته به جبران نیاز آبی گیاه در هر مرحله از رشد توسط بارندگی و تیمارهای آبیاری، عملکردها برای یک تیمار خاص متنوع بوده اند. نتایج آزمایش نشان داد که، تأثیر تمام تیمارهای آبیاری تکمیلی بر عملکرد دانه، عملکرد کاه و وزن هزار دانه در سطح 1% معنی دار است، به طوری که افزایش عملکرد دانه در تیمارهای I2،I3،I4 و I1 در مقایسه با تیمار شاهد(I0) به ترتیب 154، 60، 39 و 19 درصد، افزایش عملکرد کاه نسبت به شاهد به ترتیب 173، 52، 33 و 14 درصد و افزایش وزن هزار دانه تیمارهای فوق در مقایسه با تیمار شاهد به ترتیب 28، 25، 21 و 9 درصد بود. در نهایت، مناسب ترین زمان و میزان آب آبیاری برای دستیابی به عملکرد بالا در این منطقه، 50 میلی متر آبیاری در مرحله کاشت تعیین گردید.

Keywords:

آبیاری تکمیلی , پایداری تولید , تنش خشکی , گندم دیم