تعیین تابع تولید آب- عملکرد و ضریب حساسیت گندم دیم به آب تحت شرایط آبیاری تکمیلی(مطالعه موردی: منطقه کردستان)

کمبود آب آبیاری یکی از عمده ترین عوامل بازدارنده در تولید محصولات کشاورزی محسوب می گردد. به دلیل بحران فزاینده کمیت و کیفیت منابع آبی، بهینه سازی مصرف آب شایان توجه است. در مناطقی که آب کم و یا قیمت آن زیاد است مصرف بهینه آب غیر قابل اجتناب می باشد. از این رو، تلاش برای بهینه کردن محصول تولیدی در ازای مصرف هرچه کمتر آب، منطقی به نظر می رسد. برای تعیین حد بهینه آب آبیاری، استفاده از مدل های و روابط تجربی- ریاضی و توابع تغییرات مصرف آب- عملکرد امری اجتناب ناپذیر می باشد. تعیین تابع تولید راه را برای برنامه ریزی و ساست گذاری تولیدات کشاورزی هموار می کند. به منظور تخمین تابع تولید گندم تحت شرایط آبیاری تکمیلی، پژوهشی در سه سال زراعی در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم قاملو واقع در استان کردستان، بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با پنج تیمار و در چهار تکرار بر روی گندم دیم رقم سبلان اجرا گردید. تیماره شامل آبیاری در 5 سطح: بدون آبیاری یا شرایط دیم(I0)، آبیاری در مرحله شیری شدن(I1)، آبیاری در دو مرحله شیری شدن و خوشه رفتن(I2)، آبیاری در سه مرحله شیری شدن، مرحله خوشه رفتن وخمیری شدن(I3) و یک مرتبه آبیاری بعد از کشت(I4)بودند. در این تحقیق میزان آب آبیاری برای تیمارهای آبیاری تکمیلی در هر یک از مراحل رشد مقدار ثابت 50 میلی متر در نظر گرفته شد. تفاوت مقدار بارندگی در هر یک از مراحل رشد در سال های اجرای طرح، تیمارهای آبیاری تکمیلی را تحت تأثیر قرار داده و بسته به جبران نیاز آبی گیاه در هر مرحله از رشد توسط بارندگی و تیمارهای آبیاری، عملکردها برای یک تیمار خاص متنوع بوده اند. نظر به اینکه مدل های تابع تولید عموماَ بر اساس تنش وارده در مراحل حساس رشد گیاه، کاهش عملکرد را برآورد می کنند، برعکس هدف این تحقیق ارائه روابطی جهت برآورد افزایش عملکرد محصول گندم دیم نسبت به انجام آبیاری تکمیلی در مراحل حساس رشد بوده است. بر اساس نتایج به دست آمده در هر سه سال زراعی تیمار I4 یعنی آبیاری بعد از کشت دارای بالاترین عملکرد دانه و عملکرد کاه گندم بوده و تیمار I3 با سه مرتبه آبیاری در بهار به مقدار 150 میلی متر در رتبه دوم قرار گرفت. اذا با توجه به نتایج، مناسب ترین زمان آبیاری تکمیلی در این منطقه مرحله کاشت می باشد. هم چنین با مقایسه نتایج عملکرد در تیمارهای بعدی و استفاده از توابع تولید جهت محاسبه ضرایب حساسیت، مرحله خوشه رفتن به عنوان مرحله حساس در انجام آبیاری تکیملی در فصل بهار تشخیص داده شد.

Keywords:

آبیاری تکمیلی , تابع تولید , ضریب حساسیت , گندم دیم , مراحل رشد