ضرورت تدوین برنامه جامع برای طراحی اردوگاه ها و اسکان اضطراری در حوادث غیر مترقبه

تامین حداقل استاندارد برای سکونتگاه های اضطراری و طراحی اردوگاه ها، از حقوق و احتیاجات اولیه و اساسی کـسانی اسـت که در معرض بلایا و یا کشمکش ها قرار گرفته اند . با توجه به منشور انسان دوستانه و قوانین مربـوط بـ ه آوارگـان و پناهنـدگان سازمان ملل متحد، خدمات دولت ها، مؤسسات و سازمان های بین المللی بر سه اصل بنیـادین تاکیـد مـی ورزد : حـق زنـدگی شرافتمندانه برای همه، تمایز بین نظامیان و افراد غیر نظامی و اصل عدم استرداد پناهندگان . در ایـن میـان، سـرپناه، همچـون آب، بهداشت، تغذ یه و مراقبت های بهداشتی، نقش تعیین کننده ای در حفظ و نجات زندگی انـسان هـا در مراحـل اولیـه وقـوع سانحه ایفا می نماید . وجود سرپناه به منظور مقاومت در برابر بیماری هـا و حفاظـت از خطـرات طبیعـی و غیـر طبیعـی، امـری ضروری بوده و جهت حفظ شأن انسان، در چارچوب نظام خانواد گی و اجتماعی در شرایط دشـوار، از اهمیـت بـالایی برخـوردار است . در حقیقت هدف از ایجاد سرپناه، انتخاب مناسب مکان و برنامه ریزی جهـت تـأمین نیازهـای اولیـه فـردی، خـانوادگی و اجتماعی برای بوجود آوردن یک فضای سالم، امن و نسبتاً راحت برای زندگی است . بـدیهی اسـت همـاهنگی و مـ دیریت افـراد پناهنده کمک مؤثری در تحقق این امر بوده و با انجام طراحی و برنامه ریزی متناسب و منطقی، اثـرات منفـی اقامـت آنـان بـر جمعیت میزبان یا محیط زیست به حداقل کاهش خواهد یافت . بطور کلی سه سناریو، برای برنامه ریزی سکونتگاه هـای موقـت، جهت مردمی که مستقیماً در م عرض یک سانحه طبیعی و یا حادثه انسان ساز قرار گرفتـه انـد، مـی تـوان منظـور داشـت . ایـن سناریو ها برحسب نوع بلا، تعداد مردمی که آواره شده اند، مسائل سیاسی و توانایی جامعه در مواجهه با بلایا، مشخص و تعریـف می شوند و عبارتند از : سناریوی یکم، مردم در محل باقی مانده و تمایل دارند که در نزدیکی خانه و کاشانه ویـران شـده خـویش سکونت نمایند . این امر غالبا متعاقب زمین لرزه ها رخ می دهد . سناریوی دوم، مردم از خانه های خود دور شده و در اجتماعـات میزبان و یا ساختمانهای دولتی اسکان می یابند . این امر معمولا پس از وقوع طوفان ها، سیل و یـ ا جنـگ هـا و درگیـری هـای قومی یا نظامی اتفاق می افتد . سناریوی سوم : مردم از خانه های خود دور شده ولی بصورت گروهی باقی می مانند . در این رابطـه، اسکان موقت آوارگانی که به اجبار مجبور به ترک خانه و کاشانه و منطقه زندگی خود شده اند، امری ضروری است . مردم در این شرایط اصولاً بصورت گروه های نسبتاً بزرگ و برای مدت زمان نامشخصی درکنـار هـم زنـدگی خواهنـد نمـود . برنامـه ریـزی و طراحی اردوگاه و سکونتگاه های موقت، پاسخ به نیاز های مردمی است که نیازمند اسکان امن هستند . در سناریوهای دوم و سوم پس از تامین نیازهای حیاتی آوارگان و پناهند گان برای سرپناه و همچنین پوشاک و ملزومات اولیه کـه در هـر سـه سـناریوی فوق الذکر مشترک می باشند، موضوعات مربوط به انتخاب مکان سایت، برنامه ریزی ها و طراحی هـای لازم، از جملـه معـضلات و مشکلات پیش روی مجریان و تصمیم گیران می باشد . در این راستا، مقاله حاضر به بررسی، تجزیه و تحلیل مبانی برنامه ریـزی و طراحی سکونتگاه های موقت، که عموما پس از رخداد سوانح مورد نیازند پرداخته و اصول و ضوابط این قبیـل اردوگـاه هـا را تبیین می نماید . اهمیت این تحقیق هنگامی آشکارتر می گردد که با توجه به دستور وزارت کشور جمهوری اسـلامی ایـران بـه افغان ها و عراقی های پناهنده در ایران مبنی بر بازگشت به کشورشان، اردوگاه ها و مهمانشهر ها بتدریج در حال تخلیه شـدن بوده و این امر ضرورت ثبت تجارب موجود را مورد تاکید قرار می دهد .