حامد جوادی - استادیار، گروه علوم کشاورزی دانشگاه پیام نور

به منظور بررسی خلاءها و تعیین اولویت های پژوهشی، مطالعه ای در خصوص مقالات علمی-پژوهشی در حوزه زراعی زعفران که در ۱۰ سال اخیر ۱۴۰۰-۱۳۹۰ در مجلات داخل کشور منتشر شده است، به اجرا درآمد. مقالات از نظر محل پژوهش، مدت پژوهش، مقیاس مکانی اجرا، موضوع تحقیق، تعداد تیمارهای کودی مورد استفاده، عملکرد کمی و کیفی طبقه بندی و نتایج آنها مورد بررسی قرار گرفت.نتایج نشان داد که در دهه اخیر، تعداد ۲۴۲ مقاله علمی و پژوهشی مرتبط با مسائل زراعی زعفران به چاپ رسیده است. بیشتر این پژوهشها به ترتیب مربوط به استانهای خراسان رضوی، خراسان جنوبی و تهران بود. از بین شهرستانهای استان خراسان رضوی نیز بیشترین مقالات به ترتیب متعلق به مشهد ( ۵۱ مقاله)، تربت حیدریه ( ۲۰ مقاله) و گناباد ( ۸ مقاله) بود. آزمایش های یکساله ۵۴/۷ درصد از کل مقالات را به خود اختصاص داد و مابقی مربوط به آزمایش های بیش از دو سال بود. علاوه بر این ۹۰/۳ درصد از کل مقالات حاصل آزمایش های مزرعه ای بوده و ۹/۷ درصد نیز در محیط های کنترل شده اجرا شدند. از بین موضوع های اصلی پژوهش، جنبه های اکولوژیکی و ویژگی های مرتبط با کاشت، داشت و برداشت و بیوتکنولوژی به ترتیب ۷۰ و ۱۳/۱ درصد از کل مقالات را به خود اختصاص دادند. سهم مدیریت علف های هرز، آفات و بیماری های گیاهی از کل مقالات ۹/۵ درصد و مدلسازی و تغییر اقلیم حدود ۷ درصد از کل مقالات بود. همچنین نتایج نشان داد که تغذیه گیاهی با ۳۷/۳ درصد بیشترین فراوانی تیمارهای به کار رفته را در دهه اخیر به خود اختصاص داد و پس از آن وزن بنه ۱۷/۵ درصد، آبیاری ۱۳/۷ درصد و تراکم بنه ۹/۱ درصد در رتبه های بعدی از این لحاظ قرار داشتند. همچنین، تیمار کود آلی، شیمیایی و زیستی به ترتیب ۴۸، ۳۰ و ۲۲ درصد از تیمارهای کودی مورد مطالعه در دهه اخیر را به خود اختصاص دادند بیشترین تیمارهای به کار رفته در خصوص کود آلی (کود گاوی و ورمی کمپوست)، کود شیمیایی (نیتروژن و فسفر) و کود زیستی (نیتروکسین و باکتری سودوموناس و باسیلوس) بود. همچنین، نتایج نشان داد که محققان در پژوهش های انجام گرفته توجه کمتری به کیفیت محصول داشتند به طوری که فقط ۲۲/۵ درصد از مقالات مربوط به کیفیت زعفران بودند. به طورکلی، بر اساس یافته های این تحقیق نتیجه گیری شد که نظام حاکم بر این پژوهش ها از الگوی مطلوبی برخوردار نبوده و توجه بیشتر به پژوهش های بلندمدت و انجام آزمایش های کیفی زعفران باید در اولویت قرار گیرد

اولویت های پژوهشی، مقیاس پژوهش، موضوع پژوهش