نرجس پاشا زاده - دانشجوی کارشناسی ارشد آبیاری و زهکشی پردیس ابوریحان دانشگاه تهران
علی اصغر منتظر - دانشیار گروه مهندسی آبیاری و زهکشی پردیس ابوریحان دانشگاه تهران

به دلیل وسعت و گستردگی شبکه های آبیاری، تنوع سازه های هیدرولیکی و روش های بهره برداری، کنترل و تعیین رفتار جریان سازه های مختلف در یک شبکه آبیاری به صورت دستی، مشکل و تا حدی غیر ممکن می باشد. در این راستا، مدل های مختلفی در سال های اخیر برای شبیه سازی هیدرولیکی و بهره برداری کانال های آبیاری توسعه یافته اند. در این مطالعه مدل هیدرولیکی جریان غیر ماندگار کانال من (Canalman) در پروژه آبیاری کانال اصلی غرب دز در شمال استان خوزستان به کار برده شده است. مدل بر اساس داده های واقعی اندازه گیری شده نیمه اول فروردین 1385 کالیبره و برای نیمه دوم آن صحت سنجی شده است. بمنظور واسنجی و صحت سنجی مدل شاخص های آماری ریشه میانگین مربعات خطا، راندمان شبیه سازی، ضریب خطای پسماند و میانگین خطای مطلق محاسبه و مورد ارزیابی قرار گرفتند. مقادیر پایین میانگین خطای مطلق که برای دوره کالیبراسیون و صحت سنجی به ترتیب 0/086 ئ 0/091 است نشان داد که مدل با دقت مناسبی واسنجی و صحت سنجی شده است. سپس مدل کالیبره برای شبیه سازی جریان در بهار و تابستان 1385 مورد استفاده قرار گرفت و شاخص های مدیریتی ارزیابی عملکرد برای جریان های مشاهداتی و شبیه سازی محاسبه گردید. میانگین شاخص راندمان تحویل و شاخص کفایت تحویل شبیه سازی و مشاهداتی در دوره مورد نظر در کل شبکه به ترتیب 0/65، 0/67، 0/89 و 0/88 هستند و در مجموع میانگین شاخص های مدیریتی مشاهداتی و شبیه سازی از لحاظ آماری اختلاف معناداری در سطح 1 درصد نداشتند. میانگین شاخص های مدریتی در یک دوره پنج ماهه نشان داد که شاخص های راندمان تحویل و کفایت آبیاری مقادیر ضعیف و شاخص های کفایت تحویل و پایداری آبیاری مقادیر متوسطی دارند و در مجموع شبکه عملکرد مدیریتی مطلوبی ندارد. نتایج این مطالعه نشان داد که مدل کانال من بصورت موفقیت آمیزی می تواند در مدیرت آبیاری کانال اصلی غرب دز مورد استفاده قرار بگیرد.

ارزیابی عملکرد، بهره برداری کانال، شبکه آبیاری دز، کانال، مدل کانال من