مسیر توسعه ی ایران به کدام سمت است؟ تنوع بخشی مرتبط یا غیر مرتبط

هرچند واکاوی علل، عوامل و مختصات مسیرهای توسعه ­یافتگی  کشورها، همواره از زمینه های مورد علاقه پژوهشگران بوده، اما تنها در سال­ های اخیر محققان به ­دنبال کمی­ کردن و ارائه شاخص برای این مسیرها  بوده ­اند. یکی از رویکردهای نوآیند در این رابطه «اطلس پیچیدگی اقتصادی» نام دارد که با این هدف بنیان گذاشته شده است. بر اساس این رویکرد، مشخص می شود که اگرچه معمولا کشورهای توسعه یافته، رشد اقتصادی خودرا بر اساس مسیر"تنوع بخشی مرتبط" بنیان نهاده اند؛ یعنی به ­سمت صنایع مشابه صنایع موجود خود حرکت کرده ­اند؛ اما در سال ­های اخیر مشاهده شده است که کشورهایی نیز  از مسیر تنوع بخشی غیر­مرتبط برای توسعه ­ی خود بهره برده ­اند. در این میان، سوال این است که مسیر توسعه­ ی ایران چگونه بوده است؟ مرتبط یا غیر­مرتبط؟ برای پاسخ به این سوال­ ها، مقاله حاضر، ۹۲ کشور و ۷۲۷ محصول از سال ۱۹۶۲ تا ۲۰۱۶ را مورد بررسی قرار داده تا اولا مسیرهای توسعه غیر­مرتبط کشورها را بشناسد و ثانیا از طریق مقایسه تحلیلی، به ­درک بهتری از مسیر طی شده ایران دست یابد. نتایج نشان داد که تمرکز در صنایعی مانند صنعت نفت و معدن که درزمره صنایع اولیه است از یک سو و تعداد کم محصولات غیر­مرتبط از سوی دیگر، باعث شده است، ایران در صنایعی که عمدتا بر منابع طبیعی استوار است به ­دام افتاده و نتواند در مسیر توسعه­ ی خود به ­سمت محصولات متنوع ­تر گام بردارد.

Keywords:

تنوع بخشی مرتبط , تنوع بخشی غیر مرتبط , پیچیدگی اقتصادی , فضا محصول