باقر قرمز چشمه - کارشناس ارشد پژوهشی مرکز تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری
آزاده مهدی پور - کارشناس پژوهشی مرکز تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری
مجید حیدری زاده - هیئت علمی مرکز تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری

کشور ایران جزء مناطق خشک جهان محسوب می شود. در این مناطق مشکل اصلی کمبود مقدار بارش است علاوه بر کمبود بار، توزیع زمانی آن نیز مناسب نبوده و حجم قابل توجهی از بارش در یک فصل خاص رخ می دهد و معمولاَ همزمان با دوره رشد گیاهی نمی باشد. در حوزه های کوهستانی با توجه به نوع بارش، توپوگرافی و زمین شناسی رودخانه های دائمی و فصلی وجود دارد. معمولا از سرشاخه ها به سمت پایین دست جریان رودخانه پایدار تر می شود. ولی در نواحی سرشاخه ها، جریان رودخانه به شدت متاثر از رژیم بارش پر می باشد. مقدار تاثیر پذیری از عواملی چون زمین شناسی و بارش تبعیت می کند. معمولاَ جریان های حداقل در رودخانه ها در فصول خشک و دوره رویش گیاهی رخ می دهد. در این خصوص نیاز آبی گیاهان بالا بوده و کمبود آب احساس می شود. شناخت نحوه تغییرات زمانی رخ داد و جریان حداقل در اول مسیر و همچنین شدت کاهش آن، اطلاعات ارزش مندی را در مدیریت آب و حق آبه ها و نیز اصلاح الگوی کشت را می دهد. همچنین مناطق مناسب برای کنترل آب را در طول مسیر رودخانه از دیدگاه مدیریت منابع آب مشخص می سازد. زمان رخ داد حداقل جریان های با پایه زمانی مورد نظر(3، 5، 7، 10، 15 و 30 روزه) از سرشاخه ها تا پایین دست متفاوت می باشد. همچنین شدت کاهش دبی نیز در اول مسیر جریان تغییر می نماید. در این تحقیق برخی از ایستگاههای هیدرومتری حوزه کرخه مورد بررسی قرار گرفته و پس از بررسی داده ها، ایجاد سری زمانی آنها و دبی های حداقل با پایه زمانی(3، 5، 7، 10، 15 و 30 روزه) برای هر سال در هر ایستگاه استخراج گردید. دبی متوسط سالانه نیز محاسبه و نسبت دبی متوسط به دبی حداقل با پایه زمانی های مختلف بدست آمد و از آن بعنوان شاخص ارزیابی استفاده شد. نتایج نشان داد که با افزایش فاصله از خروجی حوزه بر شدت کم آبی(کاهش دبی های حداقل) افزوده می شود.

دبی حداقل با پایه زمانی مختلف، حوزه کرخه، مدیریت منابع آب، ایستگاه هیدرومتری