جلال قنبری - دانشجوی دکتری دانشگاه شهید باهنر کرمان و عضو انجمن پژوهشگران جوان
غلامرضا خواجویی نژاد - دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید باهنر کرمان و پژوهشکده فناوری تولیدات گیاهی دانشگاه شهید باهنر کرمان

این آزمایش به منظور ارزیابی اثر تغذیه ای کودهای آلی و شیمیایی بر صفات مرتبط با گل و عملکرد زعفران در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی در سه تکرار در سال­های ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه شهید باهنر کرمان اجرا شد. بنه های نه اکوتیپ زعفران (بجستان، استهبان، فردوس، گناباد، نطنز، قائن، سرایان، تربت حیدیه و زرند) در تیمارهای؛ بدون مصرف کود (شاهد)، کمپوست (۲۰ تن در هکتار) و کودهای شیمیایی (۴۶ کیلوگرم در هکتار نیتروژن و ۱۳ کیلوگرم در هکتار فسفر) در مهرماه ۱۳۹۴ کاشته شدند. در سال اول، صفات ظهور جوانه، شاخص های رشد و خصوصیات بنه و در سال دوم صفات مرتبط با گل در اکوتیپ های زعفران مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که در کلیه تیمارهای آزمایشی، همبستگی مثبت و معنی­داری بین صفات تعداد گل، وزن تر و خشک گل، وزن تر کلاله و دوام زیست توده با عملکرد کلاله وجود داشت. در تیمارهای کمپوست و کود شیمیایی، تعداد بنه­های درشت (بیش از هشت گرم) همبستگی مثبت و معنی­داری با عملکرد کلاله داشتند. نتایج تجزیه مسیر نشان داد که در تیمار شاهد تعداد گل ها، میانگین وزن بنه و تعداد بنه­های متوسط (۸-۴ گرم) بیشترین اثر مستقیم (به­ترتیب ۸۰۴/۰، ۹۰۷/۰ و ۵۰۲/۰) را بر عملکرد کلاله داشتند و اثر غیرمستقیم بر عملکرد کلاله عمدتا از طریق تعداد گل ها بود. در تیمار کمپوست، وزن­تر و خشک گل، وزن­تر کلاله، ظهور جوانه اصلی و تعداد جوانه فرعی در بنه، بیشترین اثر مستقیم (به­ترتیب ۷۹۹/۰، ۷۸۶/۰، ۴۰۶/۰، ۸۵۳/۰ و ۷۳۷/۰) و خصوصیات بنه و شاخص های رشد رویشی، بیشترین اثر غیر مستقیم را از طریق این صفات بر عملکرد کلاله داشتند. در تیمار کود شیمیایی، تعداد گل (۸۰۱/۰)، وزن تر کلاله (۵۶۱/۰)، شاخص سطح برگ پس از مرحله بحرانی (۶۸/۰)، وزن خشک برگ (۶۴۹/۰) و وزن خشک بنه (۶۹۹/۰) بر عملکرد کلاله اثر مستقیم مثبت داشتند و اثر شاخص های رشد و خصوصیات بنه بر عملکرد کلاله از طریق تعداد گل بود. نتایج این آزمایش نشان داد که با تغذیه مناسب گیاه می توان از طریق افزایش تعداد گل در واحد سطح و بهبود خصوصیات رشدی و عملکرد بنه در سال اول و با انتخاب بر اساس این صفات، ضمن کاهش اثر عوامل ناشناخته، عملکرد کلاله زعفران را بهبود بخشید.

Correlation, Path analysis, Saffron, Soil fertility and Stigma yield, تجزیه همبستگی, تجزیه مسیر, حاصلخیزی خاک, زعفران و عملکرد کلاله.