سید حسن فلسفی طلب - دکترای فلسفه محض، استاد مدعو گروه معارف دانشکده فنی و حرفه ای یزد
جمال سروش - دکترای فلسفه گرایش حکمت متعالیه، عضو هیئت علمی دانشگاه ملایر

وجه تمایز ایده آلیسم کانت با ایده آلیسم جزمی و مادی در نقد اول بطور کامل مشخص است. یک نوع ایده آلسیم دیگر که کانت به انکار آن میپردازد؛ ایده آلیسم اشکالی (problematic)(صوری) است که علم انسان به جهان خارج را به واسطه ی همین تجربه درونی و مفاهیم می داند که آنهم نیازمند استدلال به شیوه تحلیلی است. کانت در مقابل این ایده آلیسم، بحث ایده آلیسم استعلایی را پیش می کشد، هر چند بطور کلی با ایده آلیسم صوری یا اشکالی و روش آن موافقت کامل دارد. سوال اساسی در اینجاست که وجه تمایز انواع ایده آلیسم های مختلف در چه موردی است؟ و وجه برتری از آن کدام نوع است؟ و دلایل این برتری در چه جنبه های است؟ در این مقاله به جنبه های برتری ایده آلیسم استعلایی بر ایده آلیسم مطلق می پردازیم، در عین حال مشکلات جدیدی که دراین باب بوجود می آید را بیان نموده ایم؛ همچنین شوپنهاور و نیچه   نقدهای  برنده ای در بحث فی نفسه دارند که در این پژوهش به آنها پرداخته شده است، بخصوص نیچه که معتقدست کانت یک نوع بازی در این مطلب انجام داده است.  در تحلیل نهایی به نتیجه رسیدم که کانت علی رغم همه  موضوعاتی که برای وجه تمایز خود با ایده آلسیم جزمی و اشکالی ارائه می دهد؛ در باب اعتبار شناخت و تبین وجودات خاص خارجی با مشکلات جدی مواجه میشود. 

ایده آلیسم استعلایی, ایده آلیسم تجربی, ایده آلیسم جزمی, فی نفسه, اراده قدرت