مرتضی اسمعیل نژاد
محمود خسروی
بهلول علیجانی
سیدابوالفضل مسعودیان

موج­های گرمایی از مهم ترین بلایای آب و هوایی بوده که هر سال پیامدهای زیست محیطی مخربی را در طبیعت به جای می گذارند. بر این اساس هدف اصلی این پژوهش شناسایی موج های گرمایی ایران و ویژگی­های آن ها مانند تداوم، شدت و فراوانی می باشد که در جهت نیل به آن از آمار روزانه­ی حداکثر دما مربوط به ۶۶۳ ایستگاه هم دید و اقلیمی در قلمرو مورد مطالعه، طی دوره ی آماری۱/۱/۱۳۴۰ تا ۲۹/۱۲/۱۳۸۲ (۱۵۷۰۵ روز) استفاده گردیده است. سپس با استفاده از روش درون­یابی کریگینگ با یاخته­های ۱۸×۱۸ کیلومتر یک ماتریس ۷۱۸۷×۱۵۷۰۵ آماده شده که بر روی سطرها روزها و بر روی ستون­ها یاخته­ها قرار گرفته است. در گام بعدی با استفاده از شاخص فومیاکی ماتریس مورد نظر استاندارد­سازی و ماتریس انحراف دمای بهنجار ایران(NTD) شکل یافت. برای شناسایی موج­های گرمایی ایران، با استفاده از برنامه نویسی در محیط Matlab. روزهایی را که دست­کم ۲ روز تداوم داشته و دمای آن  ۲+ انحراف معیار یا بالاتر از میانگین(NTD)  بود، به عنوان موج­ گرما تعریف شد. از ماتریسNTDایران ۲۸۲ موج گرمای ۲ تا ۲۵روزه شناسایی و دسته بندی گردید. این موج­ها از کم تداوم­ترین موج ۲ روزه تا فراگیرترین موج ۲۵ روزه  در دوره ی گرم و سرد گروه بندی و تحلیل شد. نتایج پژوهش نشان داد که موج­های گرمایی کوتاه رخداد بیشتری داشته است و تعداد امواج گرمایی پرتداوم کمتر رخ داده است. پایان زمستان و روزهای نخستین پاییز موج های گرمایی بیشتر و فراوان­تر می باشد، این هنگام ها با گذار دوره ی سرد به گرم و گرم به سرد، همزمان است. موج های با تداوم بیشتر کم رخداد بوده ولی درصد بیشتری از مساحت ایران را در برگرفته اند و موج های کوتاه پررخداد بوده و در گستره ی کمتری از ایران اتفاق افتاده اند. در شمال و شمال غرب، مرکز ایران و سواحل جنوب رخداد موج گرما بیشتر بوده است. همچنین امواج گرم در دوره ی آماری روند افزایشی داشته و در سال­های اخیر، پررخدادتر بوده اند.

موج گرما, ایران, شاخص فومیاکی, رخداد, میانیابی, پررخداد