محمد حسین رضایی - استادیار باستان شناسی دانشگاه شیراز
مریم خرم آبادی - ;دانش آموخته، ارشد باستان شناسی دانشگاه نیشابور
عمران گاراژیان - دانش آموخته دکتری باستان شناسی دانشگاه تهران، (پژوهشگر مستقل)،

اخرا اصطلاحی است که باستان شناسان برای توصیف رنگ دانه های زمین، معمولا به رنگ قرمز استفاده کرده اند. در پژوهش حاضر به بررسی شواهد بر جای مانده در خصوص استفاده از گل اخرا، دلایل و چرایی (جنبه کاربردی یا نمادین) استفاده از این رنگ دانه از دوران پارینه سنگی تا دوران معاصر پرداخته می شود، لذا پژوهش حاضر در پی پاسخ به پرسش هایی است، در خصوص این که استفاده از گل اخرا از چه بازه زمانی و در چه مناطقی آغاز شده است؟ گل اخرا در میان مردمان پیش از تاریخ چه کاربرد و استفاده ای داشته است؟ از منظر رویکرد باستان شناسی- انسان شناسانه، رنگ دانه های اخرا چه خصوصیاتی دارند که در بلندمدت از سوی جوامع بهره برداری شده اند؟. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی- تاریخی مبنی بر رویکرد باستان شناسی- انسان شناسانه است. در پژوهش حاضر، در ابتدا به بررسی شواهد استفاده از گل اخرا در میان جوامع پیش از تاریخ خاور نزدیک و در ادامه به مطالعات انسان شناختی و مردم شناختی صورت گرفته در میان جوامع مختلفی که از گل اخرا استفاده می کنند، پرداخته شده است تا از این رو بتوانیم دلایل استفاده از رنگ دانه اخرا از سوی جوامع پیش از تاریخ را روشن سازیم. نتایج پژوهش حاضر نشان می دهد که اخرا در حقیقت برای اهداف گسترده ای از جمله، اهداف هنری، دارویی، همچون برای رنگ آمیزی اشیا، رنگ کردن بدن، یا به عنوان نگه دارنده مواد غذایی و حفاظت از چوب، دفع حشرات، دباغی کردن پوست و برای مراسم آئینی و تدفینی استفاده شده است.

گل اخرا, پیش از تاریخ, کاربرد, نماد, خاور نزدیک