محمدرضا حسینی - دانشیار حقوق بین الملل، دانشگاه عالی دفاع ملی، تهران، ایران. رایانامه: rezahsn۸۸@gmail.com

زمینه و هدف: بر اساس قواعد حقوق بین الملل فضایی، دولت ها در قبال تمامی فعالیت های فضایی انجام گرفته در قلمرو خود، مسئولیت بین المللی دارند. گسترش فعالیت فزاینده بازیگران خصوصی و نهادهای غیردولتی در اکتشاف و استفاده از فضا و لزوم صدور مجوز و نظارت مستمر بر فعالیت های فضایی توسط دولت، این پرسش­ها را مطرح می­سازد که چه تعهدات بین المللی دولتها را بسوی تدوین قوانین ملی فضایی سوق می دهد؟ الزامات و بایسته­هایی معاهدات فضایی برای وضع قانون ملی کشورها کدامند؟ کشورهای پیشرو در عرصه فضایی برای تنظیم چارچوب قوانین فضایی خود از چه الگویی پیروی کرده اند؟روش: پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و به لحاظ گردآوری اطلاعات به روش اسنادی و از طریق مطالعه قوانین و منابع معتبر انجام شده و اطلاعات به دست آمده به صورت توصیفی- تحلیلی مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفته است.یافته ها و نتایج: بررسی تطبیقی قوانین ملی ۲۸ کشور پیشرو در عرصه فضایی گواه این امر است که تمامی آنها یک سری سرفصل­های قانونی مشابه استفاده کرده­اند. با این وجود، هر کشور در تدوین قانونی ملی­اش، نیازهای ملی و ملاحظات امنیتی و مقتضیات بومی خود را مدنظر داشته و گستره قانون ملی­اش بستگی تام به دامنه فعالیت های فضایی ملی و سطح مشارکت نهادهای غیردولتی و سیاستهای فضایی آن کشور دارد.الزامات بین المللی ضرورت تدوین قانون گذاری ملی فضایی از این موارد ناشی می گردد که دولت ها در راستای بهره­برداری و استفاده از فضا، بایستی ضمن توجه و ایفای تعهدات بین­المللی خود ناشی از معاهدات فضایی و سایر اسناد حقوقی مرتبط، مکانیزم­هایی را برای صدور مجوزها و نظارت بر فعالیت های فضایی نهادهای دولتی، غیردولتی و بخش خصوصی در نظام حقوقی داخلی خود پیش­بینی کنند و مسئولیت ناشی از اعمال آنها را بپذیرند.

معاهدات فضایی, قانون ملی فضایی, صدور مجوز, ثبت اشیاء فضایی, مسئولیت بین المللی