نرگس خمدی - دانشجوی دکتری دانشگاه شهید اهواز چمران
مجید نبی پور - استاد دانشگاه شهید اهواز چمران
حبیب اله روشنفکر - دانشیار دانشگاه شهید اهواز چمران
افراسیاب راهنما - دانشیار دانشگاه شهید اهواز چمران

به منظور ارزیابی بنیه بذر و عملکرد دانه سه رقم گندم نان بهاره در تیمارهای پرایمینگ بذر و زمان کاشت، سه آزمایش در شرایط آزمایشگاه و مزرعه در سال زراعی ۹۴-۱۳۹۳ در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز اجرا شد. در آزمایش اول، اثر هفت مدت خیساندن بذر به روش هیدروپرایمینگ (صفر، ۶ ، ۸ ، ۱۰ ، ۱۲ ، ۱۴ و ۱۶ ساعت) بر ویژگی­های جوانه­زنی و رشد گیاهچه ارقام گندم استار، چمران و فونگ در آزمایشگاه مورد بررسی قرار گرفت. در آزمایش دوم، ویژگی­های بیوشیمیایی و فعالیت آنزیمی در بذرهای پرایم شده در سه مدت زمان ۶ ، ۸ و ۱۰ ساعت اندازه­گیری شدند. در آزمایش سوم اثر سه زمان کاشت ۲۱ آبان، ۱۹ آذر و ۱۷ دی (به ترتیب؛ نسبتا زودهنگام، بهینه و دیرهنگام) و پرایمینگ بذر بر عملکرد ارقام گندم به صورت کرت های خرد شده فاکتوریل در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج آزمایش اول نشان داد که پرایمینگ بذر  به مدت ۸ ساعت، خیساندن بیشترین اثرات مثبت را بر بهبود بنیه بذر ارقام گندم داشت. نتایج آزمایش دوم نشان داد که با افزایش مدت پرایمینگ تا ۱۰ ساعت، فعالیت آنزیم آلفاآمیلاز و محتوای قندها و پروتئین­های محلول در بذر، افزایش یافت. افزایش محتوای مالون دی آلدئید و ناکافی بودن فعالیت آنزیم­های آنتی­اکسیدان (افزوده نشدن فعالیت آنزیم با افزایش مدت زمان پرایمینگ یا کاهش فعالیت آنزیمی) در تیمار ۱۰ ساعت پرایمینگ نسبت به تیمار ۸ ساعت، مشاهده شد. همبستگی فعالیت آنزیم­های آنتی­اکسیدان با ویژگی­های جوانه­زنی و رشد گیاهچه مثبت و معنی­دار بود. نتایج آزمایش مزرعه­ای نشان داد که تیمارهای پرایمینگ بذر باعث بهبود ۳/۲ درصدی سبزشدن بوته­ها و کاهش زمان سبز شدن تا ۴/۱ روز، نسبت به شاهد، شدند. اثر متقابل زمان کاشت و رقم نشان داد که تاخیر در کاشت، بیشترین و کمترین تاثیر را از نظر عملکرد دانه به ترتیب در رقم دیررس استار (با حداکثر عملکرد ۸/۶۴۲۱ کیلوگرم در هکتار) و رقم زودرس فونگ (با حداکثر عملکرد ۰/۵۴۴۱ کیلوگرم در هکتار) داشت. تیمار پرایمینگ باعث ۷ درصد افزایش در عملکرد دانه کلیه ارقام گندم نسبت به تیمار شاهد شد. بیشترین عملکرد دانه از تیمار پرایمینگ بذر و رقم چمران (۷/۵۶۹۹ کیلوگرم در هکتار) بدست آمد. نتایج پژوهش حاضر نشان داد که مدت زمان مناسب پرایمینگ بذر، در بهبود سبز شدن گیاهچه در زمان های کاشت­ دیرهنگام، به دلیل دمای پایین­تر هوا در دوره کاشت تا سبز شدن، موثرتر است.

Bread wheat, Enzymatic activity, Germination, Seed hydropriming and Sowing date., جوانه زنی, زمان کاشت, فعالیت آنزیمی, گندم و هیدروپرایمینگ بذر.