محمدرضا رضوانی - دانشیار دانشکده جغرافیا دانشگاه تهران
محمد سلمانی - استادیار دانشکده جغرافیا دانشگاه تهران
علی قنبری نسب - دانشجوی دکتری جغرافیا دانشگاه تهران
حمیدرضا باغیانی - دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا دانشگاه تهران

     رشد فزاینده ی جمعیت در سال های اخیر و به تبع آن افزایش و تغییر الگوی مصرف، فشار بر محیط طبیعی و منابع آن را افزایش داده است. از آنجا که تجدیدپذیری برخی از این منابع صدها سال به­طول می انجامد و برخی نیز غیر قابل تجدید است، ادامه­ی این روند سبب می شود که محیط طبیعی توان تامین نیازهای جمعیت را نداشته باشد و به مرور زمان دچار روند نزولی گردد. از طرف دیگر تمام نیازهای مصرفی مراکز سکونتگاهی منطبق با توان اکولوژیکی موجود در آن ها نیست، به همین دلیل برای تامین این نیازها، منطقه­ی پشتیبان مورد نیاز است. با توجه به مفاهیم توسعه­ی پایدار، ظرفیت محدود منابع زمین و همچنین نیازهای اساسی جمعیت، تعیین میزان مصرف و وسعت اراضی پشتیبان مورد نیاز جهت برنامه ریزی مطلوب با رویکرد آینده نگرانه ضروری به نظر می رسد. در همین راستا شناخت و تحلیل مفهوم جاپای بوم­شناختی[۱] و روش های سنجش آن به­عنوان ابزاری برای اندازه گیری پایداری فعالیت های انسانی اهمیت بسیاری دارد. هدف تحقیق حاضر شناخت مفاهیم، نحوه سنجش، کاربرد و در نهایت تحلیل و ارزیابی روش جاپای بوم شناختی است. روش گردآوری اطلاعات به صورت اسنادی و با بهره گیری از مقالات و تحقیقات انجام شده در کشورهای مختلف جهان است. یافته ها حاکی از آن است که علی­رغم محدودیت ها و دشواری های محاسبه جاپای بوم شناختی و برآورد اراضی پشتیبان، این روش می تواند چارچوب مناسبی برای سنجش و ارزیابی آثار زیست­محیطی در راستای توسعه­ی پایدار باشد.   

جاپای بوم شناختی, ظرفیت زیستی, اثرات زیست محیطی