علی یونسی - دانشگاه پیام نور ایران،مرکز دلیجان.
مهرداد بیات بابلقانی - دانشگاه پیام نور ایران،مرکز دلیجان.
فائزه احمدی کتمجانی - دانشگاه پیام نور ایران،مرکز دلیجان.

چکیده سیستم های حمل و نقل ریلی شهری(که سیستم های مترو نامگذاری می شوند) با افزایش چشمگیر ظرفیت های حمل و نقل عمومی، راه حل موثری برای رفع مشکلات حمل و نقل شهرها ارائه می دهند.این مزیت موجب پیشرفت چشمگیر در ساخت و بهره برداری از سیستم های مترو در بسیاری ازکلان شهرها بخصوص شهر تهران شده است. ورود سیستم مترو به شبکه های حمل و نقل شهری، تغییرات عمده ای در جریان ترافیک شهرها ایجاد کرده و متعاقب آن تاثیرات گوناگونی بر جذب جمعیت و توسعه نواحی اطراف ایستگاه های خود گذاشته است. بررسی روش های توسعه درآمدزایی مترو تهران با استفاده از کاربست نظریه داده بنیاد می تواند علاوه بر ارایه نتایج بدیع و نوآورانه، تحلیل مناسبی از تاثیر گشایش ایستگاه های مترو بر کاهش شکاف دیرینه شکاف و قطب بندی فضایی شهر تهران داشته باشد. هدف پژوهش حاضر بررسی کاربست نظریه داده بنیاد در فرآیند توسعه درآمدزایی مترو تهران می باشد.روش پژوهش کیفی با رویکرد مطالعات میدانی و مشاهده و مصاحبه با استفاده از کاربست نظریه داده بنیاد در فرآیند توسعه درآمدزایی مترو تهران انجام گرفت.جامعه آماری پژوهش شامل کارکنان شرکت بهره برداری متروی تهران بوده است.تعداد ۱۵ نفر از خبرگان به عنوان نمونه انتخاب شدند.روش نمونه گیری خوشه ای تصادفی بود. بدین صورت که ۲۳ ایستگاه را در چهار خوشه (شمال، جنوب و شرق و غرب) قرار داده و سپس بصورت تصادفی از هر خوشه چند ایستگاه انتخاب شده و مصاحبه از خبرگان آن ایستگاه انجام گردید.نتایج پژوهش نشان می داهد که توسعه مبتنی بر حمل و نقل عمومی با تکیه بر اهدافی همچون بهبود زیست پذیری، پایداری و یکپارچگی مناطق شهری، می تواند تاثیرات مثبتی بر توسعه درآمدزایی بگذارد. به عبارت دیگر استفاده از ایستگاه های مترو در مناطق جنوبی شهر تهران سود و نفع بیشتری را نصیب درآمدزایی مترو تهران کرده است.در واقع نواحی جنوبی غیر برخوردار شهر تهران تاثیر بیشتری بر توسعه درآمدزایی نسبت به مناطق شمالی شهر داشته اند.بنابراین مهمترین فاکتور شناسایی شده برای توسعه درآمدهای پایدار مترو تهران، افزایش ایستگاه ها و ایجاد خطوط سریع السیر در مناطق جنوبی تهران است.در همین راستا پیشنهاداتی به دستگاه های ذیربط ارائه گردید.

واژه های کلیدی: نظریه داده بنیاد، توسعه، درآمدزایی، مترو تهران.