ساناز محمدی - دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی آبیاری و زهکشی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران.
سید مجید میرلطیفی - دانشیار گروه مهندسی آبیاری و زهکشی، دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس، تهران.
مهدی اکبری - دانشیار موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، کرج.

منظور از برنامه­ریزی آبیاری ارائه مقادیر مناسب آب آبیاری و تاریخ­های مناسب آبیاری در یک منطقه می­باشد. در این تحقیق میزان مطابقت وضعیت موجود برنامه­ریزی آبیاری با نیاز آبی گیاه در منطقه کشت و صنعت نیشکر میرزاکوچک خان اهواز با استفاده از مدل شبیه­سازی SWAP مورد ارزیابی قرار گرفت. به­منظور واسنجی و صحت­یابی مدل SWAP در شرایط محدودیت دسترسی به­داده­های اندازه­گیری شده مزرعه­ای از تصاویر ماهواره LANDSAT ۷ ETM+ و الگوریتم SEBAL برای۱۲ تاریخ در طی فصل رشد نیشکر استفاده شد. نتایج شبیه­سازی اجزای بیلان آب توسط مدل واسنجی شده SWAP نشان دادکه مقدار آب مصرفی در منطقه (۲۶۴۰ میلی­متر) بیش از نیاز آبی گیاه بوده و حجم زیادی از آن به­صورت نفوذ عمقی از منطقه توسعه ریشه گیاه خارج می­شود. کارآیی مصرف آب نیشکر در شرایط مدیریت زارع ۳۵/۰ تن نیشکر (ساقه) در هکتار در سانتی­متر به دست آمد. شش گزینه برنامه­ریزی آبیاری شامل: ۱) برنامه آبیاری مطابق با مدیریت زارع، ۲) تغییر تاریخ­های آبیاری بر اساس مقادیر تنش مجاز روزانه، ۳) حذف تعدادی از نوبت­های آبیاری، ۴) تغییر تاریخ­های آبیاری براساس حداکثر مقدار تخلیه مجاز نیشکر، ۵) کاهش ۱۰% تا ۴۰% عمق آبیاری و ۶) کاهش ۲۰% عمق آبیاری در ۴ گزینه­ی اول با استفاده از مدل SWAP مورد بررسی قرار گرفت و تقویم بهینه آبیاری (شامل تاریخ­ و عمق آبیاری که منجر به افزایش کارایی مصرف آب می­گردد) برای منطقه پیشنهاد شد. نتایج حاصل از شبیه­سازی اجزای بیلان آب در شرایط اعمال تقویم بهینه آبیاری، نشان داد که با تغییر تاریخ­های آبیاری می­توان به­طور متوسط میزان آب مصرفی در منطقه را ۲۷% کاهش و کارآیی مصرف آب را ۳۰% افزایش داد،کاهش ۲۰% عمق آب آبیاری نیز باعث افزایش ۲۶% کارایی مصرف آب می­گردد. هم­چنین در صورت ترکیب این دو گزینه میزان آب مصرفی به­طور متوسط ۴۲% کاهش و کارآیی مصرف آب ۶۸% افزایش می­یابد.