سیدحسن موسوی فضل - استادیار پژوهشی بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان سمنان (شاهرود)، سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی، شاهرود، ایران.
امین علیزاده - استاد گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد.
حسین انصاری - دانشیار گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد.
پرویز رضوانی مقدم - استاد گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد.

به منظور بررسی اثر سطوح مختلف آب آبیاری و کود پتاسیم بر خصوصیات رشدی ریشه، اندام­های هوایی، عملکرد و کارایی مصرف آب در سه رقم سورگوم علوفه­ای، پژوهشی در اراضی مرکز تحقیقات کشاورزی استان سمنان( شاهرود) در سال ۱۳۹۳ به صورت گلدانی و مزرعه­ای انجام شد. متغیرهای این پژوهش عبارت بودند از : ۱- آب آبیاری در سه سطح (۵۰، ۷۵  و ۱۰۰ درصد آب مورد نیاز) ۲- کود پتاسیم در سه سطح ( صفر، ۵۰ و ۱۰۰ درصد کود مورد نیاز براساس آزمون خاک) ۳– ارقام سورگوم علوفه­ای در سه سطح (پگاه، اسپیدفید و کرج).پژوهش گلدانی در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی به صورت فاکتوریل و پژوهش مزرعه­ای در قالب طرح کرت­های خرد شده به صورت فاکتوریل با سه تکرار انجام شد. در پژوهش گلدانی۲۴۳ گلدان پلاستیکی به قطر ۳۰ و ارتفاع ۶۰ سانتی­متر انتخاب شد. در هر دو پژوهش، آب آبیاری با استفاده از داده­های هواشناسی محل به روش پنمن- مانتیث محاسبه و با روش آبیاری قطره­ای در اختیار گیاه قرار گرفت. نمونه­برداری از ریشه (پژوهش گلدانی) در سه مرحله در طول فصل زراعی به صورت تخریبی انجام شد. حجم ریشه با روش غوطه­وری در آب و وزن آن با ترازوی دقیق اندازه­گیری ­شد. در پژوهش گلدانی علاوه بر پارامترهای ریشه، سطح برگ، وزن خشک برگ، وزن خشک ساقه و وزن اندام هوایی نیز اندازه­گیری شد. نتایج نشان داد اثر آب آبیاری و کود پتاسیم بر عملکرد علوفه­ی تر در پژوهش مزرعه­ای، خصوصیات ریشه (حجم و وزن خشک) در پژوهش گلدانی و اندام­های هوایی گیاه (هر دو پژوهش) معنی­دار شد. در پژوهش مزرعه­ای بیشترین عملکرد، از سطح آب و کود ۱۰۰ درصد (۸/۱۰۲ تن در هکتار) بدست آمد. رقم پگاه با عملکرد ۷/۹۲ تن در هکتار در بین ارقام، بیشترینعملکرد علوفه را داشت. حداکثر کارایی مصرف آب (۵/۲۰ کیلوگرم بر مترمکعب در هکتار) برای علوفه­ی­ تازه از تیمار آب ۷۵ % و کود ۱۰۰ درصد بدست آمد. تیمار آب ۷۵% و کود ۱۰۰ درصد و رقم پگاه (W۷۵K۱۰۰Vp)به عنوان تیمار برتر تعیین شد. کاربرد کود پتاسیم (به اندازه­ی نیاز) توانست بخشی از زیان­های ناشی از کمبود آب را جبران نماید. معادلات ریاضی حجم و وزن ریشه نسبت به زمان و نیز روابط بین برخی صفات اندام هوایی و ریشه با استفاده از داده­های پژوهش گلدانی تعیین شدند. 

آب آبیاری, پژوهش گلدانی, خصوصیات ریشه