عظیم ربیعی مصباح - Department of the Environment, College of Basic Sciences, Hamedan Branch, Islamic Azad University, Hamedan, Iran
سهیل سبحان اردکانی - Department of the Environment, College of Basic Sciences, Hamedan Branch, Islamic Azad University, Hamedan, Iran
مهرداد چراغی - Department of the Environment, College of Basic Sciences, Hamedan Branch, Islamic Azad University, Hamedan, Iran
بهاره لرستانی - Department of the Environment, College of Basic Sciences, Hamedan Branch, Islamic Azad University, Hamedan, Iran

زمینه و هدف: هیدروکربن های آروماتیک چندحلقه ای (PAHs) آلاینده های آلی پایداری هستند که به طور معمول در اثر فعالیت های انسانی تولید شده و با آلوده کردن همه محیط ها از جمله خاک، می توانند به زنجیر غذایی وارد شوند. از این رو، این مطالعه با هدف اندازه گیری مقادیر باقیمانده ترکیبات PAH در نمونه های خاک­ سطحی کشاورزی همدان در سال ۱۳۹۹ انجام شد. روش بررسی: در این مطالعه توصیفی، در مجموع ۳۶ نمونه خاک سطحی از ۱۲ ایستگاه منتخب در نواحی­ کشاورزی جمع ­آوری شد و پس از استخراج آنالیت ها به روش سوکسله، از روش کروماتوگرافی گازی-طیف سنجی جرمی (GC-MS) برای شناسایی و تعیین محتوای ترکیبات PAH در نمونه ها استفاده شد. همچنین، مقادیر پارامترهای pH، هدایت الکتریکی (EC) و کربن آلی کل (TOC) نمونه های خاک نیز اندازه گیری شد. پردازش آماری داده ها نیز با استفاده از نرم افزار SPSS انجام شد. یافته­ ها: نتایج بیانگر شناسایی ۱۶ ترکیب PAH دارای اولویت در نمونه های خاک با کمینه و بیشینه غلظت کل (µg/kg) به ترتیب برابر با ۴۳۵ و ۳۲۹۲ و میانگین مقادیر برابر با  µg/kg ۱۸۰۶ بود. به علاوه، مشخص شد که ترکیباتPAH  با وزن مولکولی زیاد (HMW-PAHs) با ۷۸­ درصد از غلظت کل، ایزومرهای غالب در نمونه ها بودند. براساس نتایج، میانگین محتوی همه ترکیبات PAH شناسایی شده در نمونه های خاک سطحی منطقه مورد مطالعه از بیشینه رواداری وزارت بهداشت هلند کوچک تر بود. علاوه بر این، مشخص شد که میانگین غلظت ترکیبات Pyr، B(a)A،Chy ، B(b)F، B(k)F، B(a)P و B(ghi)P بیشتر از بیشینه رواداری سازمان حفاظت محیط ­زیست ایران بود. نتیجه­ گیری: با توجه به تجاوز میانگین غلظت برخی از ایزومرهای شناسایی شده از حد مجاز، به منظور حفظ سلامت محیط و زیستمندان نسبت به اعمال اقدامات اصلاحی و کنترلی از جمله پایش دوره ای ترکیبات PAH در خاک و محصولات زراعی توصیه می شود.  

Soil contamination, Periodic monitoring, Polycyclic aromatic hydrocarbons, Agricultural activities, Hamedan, آلودگی خاک, پایش دوره ای, هیدروکربن های آروماتیک چند حلقه ای, فعالیت کشاورزی, همدان