نصرت نیل ساز - استادیار علوم قران وحدیث دانشگاه تربیت مدرس
فرزانه فهیم - کارشناسی ارشد علوم قران وحدیث دانشگاه تربیت مدرس

 فهرست­نویسی تاریخچه­ای کهن دارد که کارکردها و شیوه­های آن متناسب با اغراض گوناگون طی قرون متمادی تغییر کرده است. سعدالسعود، که فهرستی از کتابخانه­ی شخصی سید بن طاووس است ویژگی­های منحصر به­فرد و متفاوتی با سایر فهارس متعارف و موجود اسلامی دارد. تقارن نگارش این کتاب با دوران حمله­ی مغول که بسیاری از منابع ارزشمند فرهنگ اسلامی نابود شدند، بر اهمیت آن می­افزاید. شیوه­ی تحلیلی- انتقادی آن که با نقل گزیده­هایی از هر کتاب همراه شده است، موضع سید در برابر آرای سایر مفسران و برخی از آراء و روشهای تفسیری سید بن طاووس را روشن می­سازد. ذکر دقیق مشخصات هر نسخه، محل دقیق مطالب برگزیده و اشاره به ناکامل بودن برخی نسخه­ها در آن زمان نقش ارزنده­ای در نسخه­پژوهی از زمان سید تا به امروز برای کاربران داشته است. این تحقیق که با روش تحلیل محتوا و مقایسه­ی مشخصه­های فهرستی سعدالسعود با دیگر شیوه­های فهرست­نگاری از جمله فهرست ابن ندیم، نجاشی و شیخ طوسی صورت گرفته علاوه بر بازشناسی اقدامات سید در حفظ منابع اسلامی، به کارکردهای سعدالسعود در نسخه­پژوهی و بازسازی آثار مکتوب کهن می­پردازد.

سیدبن طاووس, سعدالسعود, فهرست نویسی, میراث مکتوب, نسخه پژوهی