رزا بهوند - دانشجوی کارشناسی ارشد پژوهش هنر مجازی، دانشگاه تهران، ایران.

پژوهش حاضر به مطالعه نقش زن، بر مهرهای دوره ساسانی می پردازد. مهر، از اقلامی است که استفاده از آن در امور مختلف، با نقوش متنوع انسانی (غالبا مرد)، گیاهی، حیوانی، نوشتاری و ترکیبی از دیرباز تاکنون در نقاط گوناگون ایران متداول بوده است. با وجود آنکه در مهرها استفاده از نقش زن روشی متداول نبوده، نمونه های نسبتا محدود اما متفاوتی از مهرهای تزیین شده با نقش زن، از ایران باستان و به ویژه عصر ساسانی یافت شده است. این پژوهش در پی یافتن دلایل چرایی استفاده از نقش نمادین زن در برخی از مهرها بوده است؟ و به دنبال پاسخگویی به این سوالات است که آیا می توان حضور زن بر مهر را دلیلی بر جایگاه ویژه آن در جامعه و حکومت عصر ساسانی دانست؟ آیا این زن، نماد آناهیتا  (ایزد بانوی آب) است؟ از این رو پژوهش حاضر، به صورت مطالعه موردی و به روش توصیفی-تحلیلی انجام یافته و اطلاعات ارائه شده، ترکیبی از تحقیقات کتابخانه ای و جست وجو در مقالات موجود در پایگاه های اطلاعات اینترنتی معتبر است. یافته های پژوهش نشان می دهد که وجود نقش زن بر مهرهای عصر ساسانی، نشان از جایگاه والا و شایسته مقام بانوان در این عصر دارد. نقش زن، نه تنها در قالب ملکه و زنان درباری و شخصیتی محوری در کنار مرد و شخص شاه، بلکه در مواردی به صورت تنها و نمادی از آناهیتا-نماد عشق و باروری ظاهر می شود. در مواردی دیگر همراه با کودک، یا در نقش همسر و در مراسم ازدواج مشاهده می شود. در تمامی موارد، ظرافت اجرا و دقت در بازنمایی چهره، جنسیت و استفاده از تزیینات و نوشته شدن نام زن-ملکه بر بعضی از مهرها، از مشخصات بارز این نقوش است. 

نقش, نقش زن, آناهیتا, مهر, هنر ساسانی, مهرهای ساسانی