عباس رضایی زاد - استادیار مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان کرمانشاه، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرمانشاه ایران.
فخر الدین مرادقلی - دانشجوی سابق کارشناسی ارشد دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی کرمانشاه

اثر متقابل ژنوتیپ و محیط از مهم­ترین مباحث در اصلاح گیاهان زراعی است و معیارهای آماری مختلفی برای ارزیابی آن معرفی شده است. در تحقیق حاضر، پایداری عملکرد دانه ۲۲ رقم و هیبرید کلزا در دو تاریخ کشت توصیه شده منطقه و تاخیری طی سه سال زراعی (۱۳۹۳-۱۳۹۰) در ایستگاه تحقیقات کشاورزی اسلام­آباد­ غرب مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد که تنوع ژنتیکی معنی­داری برای اثرهای اصلی محیط، ژنوتیپ و اثر متقابل ژنوتیپ´محیط از لحاظ عملکرد دانه ژنوتیپ های کلزا وجود داشت. ژنوتیپ­های Hyola۳۰۸، Zarfam، Shiralee، MHA۰۱/۱۸، Elite، Parade  و Opera به ترتیب با ۴۴۸۷، ۴۴۷۵، ۴۴۴۲ ، ۴۴۰۸ ، ۴۳۵۰، ۴۳۳۳ و ۴۲۵۷ کیلوگرم در هکتار، دارای بیشترین عملکرد دانه بودند. نتایج تجزیه AMMI نشان داد که چهار مولفه اول اثر متقابل ژنوتیپ در محیط معنی­دار بوده و مجموع مربعات آنها به ترتیب ۷/۴۰، ۵/۲۸، ۱/۱۷ و ۱/۱۲ درصد از مجموع مربعات اثر متقابل را به خود اختصاص داد. بر اساس دو مولفه اول، ژنوتیپ­های Kristina، Parade، Kimberly، Elect، Goliath، Elite و Shiralee با قرار گرفتن در مرکز بای­پلات، دارای کمترین اثر متقابل بوده و بیشترین سازگاری عمومی را داشتند. بر اساس روش گزینش هم­زمان ­عملکرد و پایداری تولید، ارقام Shiralee، Hyola۳۰۸، Zarfam،Parade ،  MHA۰۱/۱۸و Krsitina به ترتیب ژنوتیپ­های پرمحصول و پایدار در آزمایش حاضر شناخته شدند.

AMMI analysis, Genotype, Interaction effect and Rapeseed, اثر متقابل, پایداری, ژنوتیپ, کلزا و تجزیه AMMI