شکیبا شاهمرادی - استادیار، موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران.
جواد مظفری - استاد، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

این تحقیق با هدف بررسی تنوع و توزیع جغرافیایی تیپ رشدی در اکوتیپ های جو وحشی (Hordeum spontaneum)، ارتباط آن با اقلیم زیستگاه و سازگاری با خشکی و بهره­برداری از آن در تحقیقات به نژادی جو انجام شد. ۱۸ اکوتیپ جو وحشی از بانک ژن گیاهی ملی ایران، در آزمایشات گلخانه­ای و مزرعه­ای در سال زراعی ۹۱-۱۳۹۰ مورد بررسی قرار گرفتند. آزمایش گلخانه­ای با هدف بررسی سازگاری نسبت به تنش خشکی و آزمایش مزرعه­ای به منظور تعیین تیپ رشد و هر دو آزمایش در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار انجام شدند. در آزمایش گلخانه­ای، آبیاری گلدان­ها تا آغاز مرحله خروج سنبله به صورت متداول انجام و پس از آن، دو تیمار آبی شامل؛ آبیاری متداول (۱۰۰-۹۵ درصد ظرفیت زراعی) و تنش خشکی (۳۰-۲۵ درصد ظرفیت زراعی) اعمال شد. کشت مزرعه­ای در دو آزمایش شامل کشت بذرهای بهاره سازی شده و بذرهای بهاره سازی نشده، انجام شد. بررسی تیپ رشدی اکوتیپ های جو نشان داد که اکوتیپ­های بومی اقلیم بیابانی و بیابانی سرد، دارای تیپ رشدی III و اکوتیپ­های اقلیم مدیترانه­ای و استپی سرد به ترتیب دارای تیپ رشدی IV و V بودند. ضرایب همبستگی صفات، ارتباط معنی­دار تحمل تنش و تیپ رشدی را نشان داد و اکوتیپ­های دارای نیاز سرمایی کمتر، سازگاری بیشتری نسبت به خشکی داشتند. نتایج کلی نشان داد که اکوتیپ­های جو وحشی بومی اقلیم های بیابانی و بیابانی سرد با داشتن نیاز بهاره سازی پایین­تر و زودرسی بیشتر، تحمل بالاتری نسبت به تنش خشکی داشتند و می­توان این منابع ژنتیکی ارزشمند را به منظور بهره برداری مستقیم (انتقال ژن) و یا به عنوان والدین در برنامه­های اصلاحی برای صفات سازگاری نسبت به تنش خشکی مورد استفاده قرار داد.

Barley, Climate, Drought stress, Ecotype and Growth type., اقلیم, اکوتیپ, تیپ رشد, تنش خشکی و جو.