فرهاد فریدزاده - کارشناس ارشد زبان شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقاتکارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور واحد لواسان

طنز یکی از انواع ادبی است که به زیر مجموعه های مختلفی تقسیم شده است. که با انواع ظرافت ها و شگردهای مختلف از جدی ترین فنون سخنگوی است. حافظ به عنوان یکی از طنازان تاریخ زبان فارسی از صنایع و بدایع مختلفی در جهت طنزآفرینی بهره برده است. یکی از مهم ترین و تاثیرگذارترین صنایعی که در این جهت از آن در غزلیات حافظ استفاده شده است حسن تعلیل است. حسن تعلیل آنست که شاعر برای تردید یا سوال یا شبهه ای که بر رفتار یا گفتار او گفته اند دلیلی کنایه آمیز می آورد که خود به حسن تحلیل هم راستا وحسن تحلیل عکس تقسیم می شود حسن تحلیل استدلالیست عموما نه بر پایه واقعیت، بلکه بر پایه حقیقت و حقیقتی که از پنجره شاعر قابل مشاهده است. و این مهم خطر پذیرش و یا ناپذیرش را به همراه دارد. یکی از نظریه های مهم در حوزه خنده اورها نظریه راسکین و آثار دوست که به ساحت اندیشگانی وتاسف انگیزانندگی طنز اشاره ای ندارد. حافظ با ظرافت های وجودی و بیانی مختص خود از حسن تحلیل در جهت طنازی و طنزآفرینی بهره می گیرد و به خوبی از عهده این مهم بر می آید.

حافظ، طنز، حسن تعلیل