وفا مردوخی
محمد ترابی
غلامحسین احمدی
شهریار جاسمی
فرزاد افشاری

به منظور ارزیابی واکنش لاین های امیدبخش گندم نان به بیماری سیاهک پنهان معمولی گندم، تعداد ۲۰ ژنوتیپ از اقلیم معتدل، ۱۴ ژنوتیپ از اقلیم سرد، ۲۰ ژنوتیپ از اقلیم گرم و مرطوب شمال و ۲۰ ژنوتیپ از اقلیم گرم و خشک جنوب به همراهی شاهد حساس در دو فصل زراعی ۸۳-۱۳۸۱ در کرج و کرمانشاه در طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار برای لاین های هر اقلیم مورد بررسی قرار گرفتند. برای دستیابی به آلودگی یکنواخت از آلودگی مصنوعی بذر ژنوتیپ های گندم به نسبت وزنی ۵ در هزار با اسپور قارچ استفاده شد. میانگین درصد سنبله های آلوده در هر رقم و لاین مشخص شد و لاین ها بر این اساس گروه بندی شدند. تجزیه واریانس مرکب میانگین آلودگی نشان دهنده اختلاف معنی دار بین لاین های هر اقلیم بود و در میان لاین های اقلیم معتدل رقم تجارتی پیشتاز و دو لاین خواهری Alvand/MV۱۷ با میانگین آلودگی ۳/۰% ، ۹/۰ % و ۱/۱% مقاوم و لاین Flt/Tajan با آلودگی ۸/۶۳% حساس ترین لاین و شاهد حساس یعنی رقم بولانی دارای ۸/۴۸% آلودگی بود. در میان لاین های اقلیم سرد لاین K۲۳۴۰/Sx/Mt/Gb/۳/K۳۴۰-/Fr/Pi"S"/Kt۵۴*//Nar"S"/۵/۱-۳۲-۱۳۱۷//II/Y۵۰E/۳/Cno/Jar//On/۴/Anza/۳/Pi/Nar/Hys با آلودگی ۵/۰% مقاوم و رقم تجارتی شهریار با آلودگی ۷/۳۳% حساس به بیماری شناسایی شد و شاهد حساس بولانی نیز ۷/۶۳% آلودگی داشت. در میان لاین های اقلیم شمال لاین Chum/۸/۳Hel/۳*Cno۷g/۲*Seri/۴/Star با آلودگی ۱/۱۰% نیمه حساس، رقم تجارتی تجن با آلودگی ۸/۱۵% حساس بود و شاهد حساس بولانی ۳/۵۰% آلودگی داشت. در میان لاین های اقلیم جنوب، لاین Janz/Attila/۴/San/Ald"S"//Avd/۳/Kea"S"/Ghk"S" با آلودگی ۲/۴% مقاوم، رقم تجارتی چمران با آلودگی ۱۷% حساس بود و شاهد حساس بولانی ۵۸% آلودگی داشت. با توجه به این که در ایران تعداد ارقام و لاین های گندم آبی مقاوم به بیماری سیاهک پنهان گندم اندک است، این لاین های مقاوم در صورت دارا بودن صفات زراعی مطلوب به عنوان ارقام مقاوم یا مستقیما قابل استفاده اند ویا می توانند به عنوان منابع مقاومت در برنامه های به نژادی برای تولید ارقام مقاوم به این بیماری مورداستفاده قرار گیرند.

Wheat, promising genetypes, common bunt, resistance, susceptible, گندم, لاین های امیدبخش, سیاهک پنهان معمولی, مقاوم, حساس.