حشمت امیدی
زین العابدین طهماسبی سروستانی
امیر قلاوند
سیدعلی محمد مدرس ثانوی

به منظور مطالعه تاثیر سیستم های خاک ورزی و فواصل ردیف بر عملکرد کمی و درصد روغن ارقام کلزا آزمایشی دو ساله در قالب اسپلیت پلات فاکتوریل با طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در ۳ تکرار در سال های زراعی ۸۲-۱۳۸۱ و۸۳ –۱۳۸۲ در مزرعه مرکز تحقیقات کشاورزی مازندران در بایع کلا واقع در ۲۵ کیلومتری ساری اجرا گردید. عامل اصلی شامل نظام های خاک ورزی در ۳ سطح (بدون خاک ورزی و کشت در بقایای غلات، خاک ورزی حداقل شامل برگرداندن بقایای غلات با دیسک و شخم، و خاک ورزی متداول شامل برگرداندن بقایا با دو دیسک عمود بر هم) بود که در کرت های اصلی قرارگرفتند. در کرت های فرعی ترکیب سطوح تیماری ارقام Hyola ۴۰۱و PF ۷۰۴۵.۹۱ و فواصل ردیف ۸ ، ۱۶ و ۲۴ سانتیمتر قرار داده شدند. نتایج دو ساله نشان داد که اثر اصلی سیستم خاک ورزی و رقم در سطح ۱ درصد معنی دار بود و بین عملکرد دانه در سیستم خاک ورزی معمول و سیستم بدون خاک ورزی تفاوت معنی داری دیده نشد. از نظر عملکرد دانه رقم PF ۷۰۴۵.۹۱ در فاصله ردیف کمتر و سیستم خاک ورزی معمول با عملکرد ۳۶۸۹ کیلوگرم در هکتار برتر بود. اثر رقم در سطح ۱ درصد بر روی صفات طول دوره گلدهی، ارتفاع شاخه فرعی، ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی، تعداد دانه، وزن هزار دانه ، عملکرد دانه، درصد روغن و عملکرد روغن معنی دار بود. نتایج نشان داد که علی رغم بیشتر بودن عملکرد دانه در سیستم خاک ورزی معمول می توان از کشت ارقام در سیستم های بدون خاک ورزی یا خاک ورزی حداقل در فواصل ردیف ۸ سانتیمتر استفاده کرد. به طور کلی نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که سیستم های خاک ورزی حداقل و بدون خاک ورزی دارای مزیت هایی در مقایسه با سیستم خاک ورزی معمول هستند که کاربرد آن ها را توجیه می کند.

Tillage systems, Row distance, Grain yield, Oil content, No-tillage, Minimum tillage., سیستم های خاک ورزی, کلزای پائیزه, فاصله ردیف, عملکرد دانه, درصد روغن, بدون خاک ورزی, حداقل خاک ورزی.