محسن عدالت
حسین غدیری
علی اکبر کامگار حقیقی
یحیی امام
عبدالمجید ردنقی
محمدتقی آساد

به منظور بررسی برهمکنش تناوب های زراعی و سطوح نیتروژن بر عملکرد و اجزای عملکرد دو رقم گندم نان در شرایط دیم، مطالعه‎ای در سال های زراعی ۱۳۸۲-۱۳۸۱ و ۱۳۸۳-۱۳۸۲ در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز (باجگاه) انجام شد. در این مطالعه اثر دو تناوب زراعی (گندم- عدس و گندم-آیش) و سه سطح نیتروژن (صفر، ۳۰ و ۶۰ کیلوگرم در هکتار) بر عملکرد و اجزای عملکرد دو رقم گندم نان (نیک نژاد و زاگرس) با استفاده از طرح آزمایشی کرت های خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار بررسی شد. در هر دو سال از برهمکنش نیتروژن و رقم روی عملکرد و اجزای عملکرد گندم بیشترین عملکرد دانه از تیمار ۶۰ کیلوگرم در هکتار نیتروژن و رقم نیک نژاد (۱۰۱۵کیلوگرم در هکتار در سال اول و ۱۲۵۷ کیلوگرم در هکتار در سال دوم) به دست آمد. بیشترین تعداد سنبله در مترمربع نیز در سال اول از تیمار ۳۰ کیلوگرم نیتروژن در هکتار و رقم نیک نژاد (۲۷۱ سنبله) و در سال دوم از تیمار ۶۰ کیلوگرم نیتروژن در هکتار و رقم نیک نژاد (۲۸۳ سنبله) به دست آمد. حداکثر تعداد دانه در سنبله در هر دو سال از تیمار ۶۰ کیلوگرم نیتروژن در هکتار و رقم نیک نژاد (۱۱دانه در سال اول و ۵/۱۱ دانه در سال دوم) به دست آمد. برهمکنش نیتروژن و تناوب روی عملکرد و اجزای عملکرد گندم در هر دو سال به این صورت بود که حداکثر عملکرد دانه از تیمار ۶۰ کیلوگرم نیتروژن در هکتار و تناوب گندم-عدس (۱۰۰۰کیلوگرم در هکتار در سال اول و ۱۲۰۴ کیلوگرم در هکتار در سال دوم) به دست آمد. همچنین حداکثر تعداد سنبله در مترمربع در سال اول از تیمار ۶۰ کیلوگرم در هکتار و تناوب گندم-آیش (۲۶۷ سنبله) و در سال دوم از تیمار ۶۰ کیلوگرم نیتروژن در هکتار و تناوب گندم- عدس (۲۸۱ سنبله) به دست آمد. حداکثر تعداد دانه در سنبله در هر دو سال از تیمار ۶۰ کیلوگرم نیتروژن در هکتار و تناوب گندم- عدس (۷/۱۰ دانه در سال اول و ۷/۱۱ دانه در سال دوم) به دست آمد. بیشترین مقدار عملکرد بیولوژیک در هر دو سال از تیمار ۶۰ کیلوگرم نیتروژن در هکتار و رقم نیک نژاد (۲۵۳۳ کیلوگرم در هکتار در سال اول و ۲۸۱۰ کیلوگرم در هکتار در سال دوم) به دست آمد. افزودن نیتروژن تاثیر معنی داری بر افزایش کربن آلی خاک نداشت اما در سال دوم حداکثر کربن آلی خاک در سطح ۳۰ کیلوگرم نیتروژن در هکتار (۹۹/۰ درصد) به دست آمد. هرچند این افزایش تفاوت معنی داری با سطح ۶۰ کیلوگرم نیتروژن در هکتار (۹۵/۰ درصد) نداشت. تناوب های زراعی در سال اول تاثیر معنی داری بر کربن آلی خاک نداشتند اما در سال دوم مقدار کربن آلی خاک در تناوب گندم- عدس (۹۶/۰ درصد) به طور معنی داری بیشتر از تناوب گندم-آیش (۹۰/۰ درصد) بود. در این مطالعه، رقم نیک نژاد در مقایسه با رقم زاگرس دارای عملکرد و اجزای عملکرد بیشتری بود.

Crop rotation, Fallow, Lentil, Nitrogen, Yield, Yield components, Wheat, آیش, عملکرد دانه, اجزای عملکرد, تناوب زراعی, گندم, عدس, نیتروژن.