احمد رضا کوچکی
امیر یزدان سپاس
حمیدرضا نیکخواه

به منظور ارزیابی عملکرد دانه و برخی صفات مورفولوژیکی در ژنوتیپ های امیدبخش گندم نان در شرایط تنش خشکی آخر فصل و تعیین مناسب ترین معیار انتخاب در شرایط تنش، آزمایش هایی در سال های زراعی ۸۱-۱۳۸۰ و ۸۲-۱۳۸۱ در ایستگاه تحقیقات کشاورزی اراک و با استفاده از ۲۰ ژنوتیپ در دو شرایط تنش (قطع آبیاری از مرحله گلدهی به بعد) و بدون تنش در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی و در سه تکرار اجرا شد. با برداشت نمونه های گیاهی در مرحله ظهور سنبله (گلدهی) و رسیدن فیزیولوژیکی گیاه صفاتی مانند وزن میانگره اول در زمان گلدهی و رسیدن، تعداد دانه در سنبله، وزن دانه در سنبله، وزن هزار دانه شاخص برداشت و عملکرد دانه اندازه گیری شدند. نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد که از نظر اکثر صفات بین ژنوتیپ ها، اختلاف معنی دار وجود دارد. در شرایط تنش وزن دانه در سنبله همبستگی مثبت و معنی دار با شاخص برداشت (**۸۷/۰= r ) و تعداد دانه در سنبله (**۷۶/۰=r ) داشت. تعداد روز تا گلدهی با وزن پدانکل در زمان گلدهی دارای همبستگی مثبت و معنی دار بود. شاخص برداشت نیز همبستگی مثبت و معنی دار با تعداد دانه در سنبله (**۵۵/۰=r ) و وزن هزار دانه (**۸۲/۰=r) داشت. در شرایط بدون تنش، وزن دانه در سنبله همبستگی مثبت و معنی دار با شاخص برداشت (**۷۹/۰=r) داشت. عملکرد دانه در هکتار نیز با شاخص برداشت (**۶۷/ .= r)، وزن دانه در سنبله (*۵۰/ .= r ) و وزن هزاردانه (*۵۶/ .= r ) همبستگی مثبت و معنی دار داشت. با توجه به همبستگی مثبت و بسیار معنی دار شاخص های MP، GMP وSTI با عملکرد دانه در شرایط دارای تنش و بدون تنش در مجموع این شاخص ها به عنوان بهترین معیارهای انتخاب در شرایط آزمایش برای تنش خشکی مشخص شدند. بر اساس تجزیه علیت اثر مستقیم صفت شاخص برداشت روی عملکرد دانه در هکتار مثبت (۷۶/۰) و بیشترین اثر غیرمستقیم مثبت این صفت از طریق تعداد دانه در سنبله و وزن هزاردانه بود. بیشترین اثر مستقیم مثبت در بین صفات مربوط به وزن هزاردانه (۱۱/۱) و بیشترین اثر مستقیم منفی مربوط به وزن دانه در سنبله (۰۵/۱-) بود.

Wheat, drought stress, correlation, tolerance index, morphological traits, تنش خشکی, شاخص تحمل, صفات مورفو لوژیک, گندم, همبستگی صفات.