داود صادق زاده اهری

به منظور ارزیابی اثرات تنش خشکی بر ژنوتیپ های امیدبخش گندم دوروم دیم، این آزمایش طی دو سال زراعی (۱۳۸۲-۱۳۸۰) در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم مراغه انجام شد. مواد آزمایشی شامل هفت ژنوتیپ پیشرفته گندم دوروم به همراه یک رقم شاهد دوروم (زردک) و سه ژنوتیپ گندم نان (یک ژنوتیپ بومی، آذر۲ و سرداری) بود (جمعا یازده ژنوتیپ). آزمایش در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار و در دو شرایط آبی و دیم انجام گردید. برای ارزیابی واکنش ژنوتیپ ها نسبت به تنش از شاخص های حساسیت به تنش (SSI)، تحمل (TOL)، بهره وری متوسط (MP)، تحمل به تنش (STI) و میانگین هندسی بهره وری (GMP) استفاده گردید. نتایج بررسی نشان داد که در شرایط دیم، سال و اثر متقابل سال * ژنوتیپ بر عملکرد دانه اثرات بسیار معنی داری (P  ۰.۰۱ ) دارد. در شرایط آبی نیز، اثرات ساده سال و ژنوتیپ بر عملکرد دانه از نظر آماری بسیار معنی دار بود. ژنوتیپ های گندم نان از نظر تحمل به تنش وضعیت مطلوبتری نسبت به ژنوتیپ های دوروم داشتند. در بین ژنوتیپ های گندم دوروم لاین شماره ۴ ۶۱-۱۳۰/۴۱۴-۴۴//۳۷۷-۲/۴/Df۲۱-۷۲//۶۱-۱۳۰/Uvy/۳/۱۲۸-۱۳ya۰۵۵۰۹-۱A-۹A-۲A-۳A-OA-OAp)) دارای تحمل بالاتری نسبت به بقیه بود. در بین شاخص های مورد مطالعه MP، GMPو STI با عملکرد دانه در محیط تنش زا و عادی همبستگی مثبت و بالایی داشتند و به عنوان مناسب ترین شاخص ها برای تفکیک و شناسایی ژنوتیپ های حساس و مقاوم توصیه می شوند.

Durum wheat, Tolerance criteria, Cold dryland region, گندم دوروم, شاخص های تحمل, منطقه سردسیر دیم.