انشاءالله رحمتی - استادیار دانشگاه آزاد اسلامی – واحد تهران مرکزی

نوشتار حاضر شرحی مختصر بر محاوره زیبای افلاطون با عنوان فایدون است. مقدمه مقالهنشان می دهد که به اعتقاد افلاطون مرگ اندیشی از دغدغه های اصلی فیلسوف است و افلاطون با تصویر سقراط به عنوان فیلسوفی که در دم مرگ شاداب تر و شادمان تر از همیشه است، علت این شادابی و شادمانی را اعتقاد به حیات پس از مرگ می داند. حیاتی که برای نیکان به مراتب خوشایند تر از حیات دنیوی است. و بدین سان مساله این است که آیا فیلسوفی چون سقراط فقط به یک خیال (یعنی خیال زندگی پس از مرگ) دل خوش داشته است یا نه حقیقتا چنین حیاتی وجود دارد. اینجاست که مساله جاودانگی نفس به طور جدی رخ می نماید. به علاوه دو تصور مختلف افلاطون از نفس به عنوان نفس بسیط و نفس سه جزئی مورد بحث قرار گرفته و ضمن یافتن توجیهی برای جمع میان این دو تصور نشان داده شده است که آنچه در فایدون موضوع بحث است، همان تصور نفس بسیط است. در ادامه مقاله، براهین چهارگانه افلاطون بر اثبات جاودانگی نفس مورد بحث و بررسی انتقادی قرار گرفته و ضمن تفکیک مقدمات آن براهین، به قدر گنجایش فضای مقاله نشان داده شده است که چگونه مبانی آن براهین از دیگر اندیشه های افلاطون یا احیانا از فیلسوفان سابق بر افلاطون اقتباس شده اند. به علاوه دو نقدی را که خود افلاطون در مورد مساله وجود نفس و جاودانگی آن ایراد کرده است، مطرح شده و پاسخ های افلاطون به این نقدها نیز بررسی شده اند.  

مرگ اندیشی, نفس, بدن, جاودانگی نفس, ثنویت, ماده گرایی