مسلم بور - مدرس گروه مهندسی عمران، موسسه آموزش عالی مازیار رویان
داریوش یوسفی کبریا - استادیار گروه محیط زیست دانشکده مهندسی عمران، دانشگاه صنعتی نوشیروا

کیفیت زندگی بر روی زمین رابطه تنگاتنگی با کیفیت کلی محیط‌زیست دارد. امروزه تعداد مکان‌های آلوده زیادی وجود دارد که به دلیل عدم آگاهی در زمینه اثرات زیست‌محیطی از فعالیت‌های صنعتی گذشته نتیجه شده و می‌شوند. از آنجا که اثرات زیانبار آلودگی در زمین بر سلامتی انسان آشکار شده‌، در سال‌های اخیر تلاش جهت احیای آنها افزایش یافته است. با توجه به اینکه خاک یکی از منابع مهم و ارزشمند طبیعت است آلودگی آن به دلیل دارا بودن مواد شیمیایی و خطرناک از دغدغه‌هایی است که محیط‌زیست انسان و سایر موجودات زنده را با مشکل مواجه کرده‌است. روش‌های زیادی برای رفع آلودگی در خاک ابداع و ارائه شده‌ که یکی از مهم‌ترین این روش‌ها خاکشویی است. در این روش برای برطرف کردن آلاینده‌ها، خاک منطقه به وسیله آب و غالباً همراه یک شوینده (سورفکتنت) خاکشویی می‌شود. شوینده‌ها (مواد فعال سطحی) ترکیباتی آمفی‌فیلیک (دارای دو جرء آب دوست و آب گریز) هستند که انرژی آزاد سیستم را به وسیله جایگزینی مولکول‌های بزرگ با انرژی زیاد در واسطه کاهش می‌دهند. شوینده‌ها برحسب نحوه تولید به دو دسته کلی شوینده‌های مصنوعی و شوینده‌های زیستی تقسیم می‌شوند. از آنها به جهت توانایی به حرکت درآوردن آلوده‌کننده‌ها برای شستشوی خاک استفاده می‌شود. بررسی‌ها نشان می‌دهد راندمان استخراج ترکیبات نفتی با استفاده از شوینده مصنوعی در مقایسه با آب 5/1 تا 5 برابر افزایش داشته درحالیکه توانایی شوینده زیستی در حذف آلاینده نفت از خاک 9/1 تا 3/2 برابر بیشتر از شوینده مصنوعی است. در این مقاله کاربرد شوینده‌ها در اصلاح و پاکسازی خاک‌های آلوده مورد بررسی قرار می‌گیرد.

پاکسازی، خاک‌، آلاینده‌های نفتی، شوینده‌ها