حسن زرنوشه فراهانی - دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه فردوسی مشهد
سهیلا پیروز فر - دانشیار علوم قرآن و حدیث دانشگاه فردوسی مشهد

کشف و انتشار نسخه های خطی معتزله و در راس آن ها دو کتاب «الانتصار» و «المغنی» در اوایل قرن بیستم میلادی، باعث شد مذهب معتزله که از قرن ها پیش مورد بی توجهی قرارگرفته بود، بار دیگر کانون توجه محققان قرار گیرد و در این راستا تحقیقات بی شماری در جهت معرفی اندیشه های معتزله انجام شود. در این مقاله، سیر معتزله پژوهی در قرن بیستم در سه مرحله ی زمانی بررسی می شود؛ مرحله اول، نیمه ی نخست قرن بیستم یعنی زمان انتشار کتاب «الانتصار» و سایر تحقیقاتی است که در پی آن صورت گرفت. مرحله دوم، آغاز دهه ی ۶۰ تا اواخر دهه ی ۸۰ میلادی است که سرآغاز و نقطه ی عطف آن، کشف «المغنی» قاضی عبدالجبار در یمن است که به دنبال آن نسخه های خطی دیگری از عبدالجبار و سایر متقدمان معتزله منتشر شد و تحقیقات متعددی نیز ناظر بر آراء عبدالجبار نگاشته شد. مرحله ی سوم نیز دو دهه ی پایانی قرن بیستم با ویژگی افزایش گستره ی موضوعی تحقیقات است.        حسن زرنوشه فراهانی[۱]   //   دکتر سهیلا پیروز فر[۲] ۱. دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه فردوسی مشهد(نویسنده مسئول) / hzarnooshe@gmail.com ۲.. دانشیار علوم قرآن و حدیث دانشگاه فردوسی مشهد/ spirouzfar@um.ac.ir

معتزله, نسخه های خطی, الانتصار, المغنی, قاضی عبدالجبار