احمد دیلمی - استادیار گروه حقوق خصوصی و اسلامی دانشکده حقوق دانشگاه قم

حق و تکلیف، ممنوع و مجاز، و خوب و بد مهم ترین مفاهیمی اند که در فلسفه ارزش و به ویژه در فلسفه حقوق و اخلاق محور گفت و گو قرار می گیرند. یکی از عمده ترین جنبه های بحث از آنها جنبه معرفت شناسانه است. پرسش اصلی در این پژوهش ناظر به منشا گزاره های حقوقی و اخلاقی است. آیا این گزاره ها ملاک صدق واقعی و خارجی مستقیم دارند؛ یا منشا مستقیم آنها چیزی جز تصمیم، جعل و صلاحدید صاحبان تصمیم و قرارداد نیست؟ طبیعت گرایان حقوقی و اخلاقی با قرائت های مختلف احتمال نخست را برگزیده اند؛ و قراردادگرایان در پی اثبات احتمال دوم برآمده اند. در این نوشتار، با این پیش فرض که جعل و انشاء در حوزه حکمت عملی از جنس ایجاد اعتباری قلمداد می شود، نظریه قرارداد عقلایی قابل دفاع تر و انتقادات وارد بر آن قابل پاسخ دانسته شده است.

معرفت شناسی حقوقی, معرفت شناسی اخلاقی, طبیعت گرایی, قراردادگرایی, ابزارهای معرفت, معرفت دینی