محمد کاظم شاکر - استاد دانشگاه قم
سید محمد موسوی مقدم - استادیار دانشگاه پردیس فارابی

وحی پیامبرانه از موضوعاتی است که دانشمندان با رویکردهای مختلف به تجزیه و تحلیل و داوری درباره آن پرداخته اند. در خصوص وحی و نبوت، به ویژه نبوت پیامبر اکرم (ص) و وحی قرآنی، دست کم سه گفتمان دیده می­شود: ۱. گفتمان اسلامی، که وحی را کاملا الاهی می­داند و در آن نقش بشر و عناصر بشری به صفر می­رسد؛ ۲. گفتمان مسیحی، که آن را الاهی- بشری ارزیابی می­کند؛ ۳. گفتمان سکولار، که آن را یک سر بشری دانسته، صرفا با پارادیم­های اجتماعی و روان­شناختی ارزیابی می­کند. ویلیام مونتگمری وات، از الاهی­دانان مسیحی است که بیش از ۶۰ سال در زمینه اسلام و سیره پیامبر (ص) به پژوهش و عرضه آثار پرداخته است. او با آشنایی ای که با هر سه گفتمان دارد به ارائه سامانه نوینی در تحلیل وحی و نبوت و نیز پیامبری حضرت محمد (ص) و شکل و محتوای وحی قرآنی پرداخته است. او، برخلاف اسلاف خود، نه تنها به رد نبوت پیامبر اسلام (ص) نپرداخته، بلکه قرآن را حاوی وحی الاهی می­داند. در این مقاله، ابتدا سامانه ای از آنچه وات در باب وحی گفته است ترسیم می کنیم. سپس به تحلیل و نقد آن می پردازیم. در مجموع، گفتمانی که وات در آن اصل وحی و نبوت و به تبع آن نبوت حضرت محمد (ص) را تحلیل می­کند، برآیند سه گفتمان مسیحی، سکولار و اسلامی ارزیابی می­شود.

وحی, قوه خیال, ویلیام مونتگمری وات, حکمای مسلمان, خاورشناسان