عظیم خزایی - موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر
محمد مقدم - دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز
سعید نورمحمدی - مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی لرستان

به منظور بررسی تنوع ژنتیکی صفات زراعی در جوهای پاییزه غرب ایران ، ۳۲ توده بومی و چهار ژنوتیپ شاهد (EBYTC۷۴-۲، EBYTC۷۴-۱۰، EBYTC۷۴-۱۲ و ماکویی) در یک آزمایش در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی ۸۰-۱۳۷۹ در مرکز تحقیقات کشاورزی لرستان مورد ارزیابی قرار گرفته وتعداد ۲۳ صفت زراعی براساس دستورالعمل موسسه بین المللی ذخایر توارثی (IPGRI) اندازه گیری شدند. تجزیه واریانس داده ها نشان داد که توده های مورد مطالعه از نظر اکثر صفات اختلاف معنی داری داشتند. این موضوع نشان دهنده وجود اختلاف ژنتیکی قابل ملاحظه در ژرم پلاسم مورد مطالعه است. توده بومی جو دو ردیفه گیلان غرب با عملکرد دانه ۶۰۵۴ کیلوگرم در هکتار بیشترین عملکرد را داشته و با میانگین هر چهار رقم شاهد و میانگین کل توده ها اختلاف معنی داری نشان داد گروه بندی این توده ها با روش تجزیه خوشه ای انجام و سه خوشه حاصل شد. توزیع توده ها در درون خوشه ها الگوی نسبی از نقاط جمع آوری شده در مناطق غرب کشور را نشان داد. عدم مطابقت کامل توده ها از محل های جمع آوری آنها در تجزیه خوشه ای می تواند به علت تبادل ژرم پلاسم بین مناطق مختلف غرب کشور و یا مشخص نبودن مبدا دقیق آن ها باشد. وراثت پذیری عمومی عملکرد دانه و اجزای آن، یعنی تعداد پنجه های بارور، طول سنبله اصلی، تعداد دانه در سنبله اصلی و وزن هزار دانه، به ترتیب ۷۹/۰، ۸۲/۰، ۹۸/۰، ۹۳/۰ و ۹۳/۰ برآورد شد. با توجه به بالا بودن وراثت پذیری عمومی، ضریب تغییرات ژنتیکی و میزان بازده ژنتیکی در بین توده ها برای عملکرد دانه و اجزای آن، می توان اظهار داشت که امکان گزینش ژنوتیپ های مطلوب و استفاده از آن ها در دورگ گیری برای تولید لاین های اصلاح شده وجود دارد.

Barley, Cluster analysis, Genetic diversity and Landraces, تجزیه خوشه ای, تنوع ژنتیکی, توده های بومی و جو.