سید حمزه حسینیان - پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران
محمد عبداللهیان نوقابی - موسسه تحقیقات اصلاح وتهیه بذر چغندرقند
ناصر مجنون حسینی - پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران

به منظور بررسی خصوصیات کیفی و تکنولوژیکی ریشه دو رقم چغندرقند مناسب کشت پاییزه (HI۱۰۵۹ و Palma) در دو حالت به ساقه رفته و به ساقه نرفته (شامل چهار ترکیب تیماری)، آزمایشی درقالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار در مرکز تحقیقات کشاورزی صفی آباد دزفول در سال زراعی ۹۱-۱۳۹۰ انجام شد. در زمان برداشت، صفات میزان قند، غلظت ناخالصی-های ریشه (پتاسیم، سدیم و نیتروژن مضره)، میزان قند ملاس، عملکرد ریشه و شکر، مقاومت ریشه به برش پذیری، میزان انرژی مصرفی در عمل برش ریشه و نسبت بافت آوندی به بافت پارانشیم ریشه مطابق با روش های استاندارد اندازه گیری شدند. نتایج میانگین ساقه-روی ارقام نشان داد که به طور کلی، در رقم HI۱۰۵۹، ۳۳ درصد و در رقم Palma، ۵۱ درصد بوته ها به ساقه رفتند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر تیمارهای آزمایشی برای هیچ یک از صفات کمی و کیفی چغندرقند معنی دار نبود. نتایج مقایسه گروهی بین حالت ساقه روی و عدم ساقه روی بوته ها به تفکیک رقم مشخص نمود که پدیده ساقه روی در رقم HI۱۰۵۹ باعث کاهش میزان قند از ۱/۱۶ به ۶/۱۵ درصد و در رقم Palma از ۴/۱۶ به ۹/۱۵ درصد شد. علیرغم کاهش پنج درصدی وزن تک ریشه و هفت درصدی عملکرد شکر در میانگین دو رقم در اثر پدیده ساقه روی، این تفاوت ها معنی دار نبود. با وجود افزایش اندک غلظت ناخالصی ها، میزان قند ملاس، انرژی جهت برش پذیری ریشه و نسبت بافت آوندی به بافت پارانشیم ریشه در بوته های به ساقه رفته، تفاوت معنی داری با حالت عدم ساقه روی مشاهده نشد. به طور کلی اگر چه ساقه روی چغندرقند در شرایط کشت پاییزه در دزفول در سال اجرای آزمایش برای این دو رقم که ساقه روی آنها از حدود یک ماه قبل از برداشت ظاهر شده بود، بر عملکرد و برخی خصوصیات کیفی چغندرقند تاثیر قابل ملاحظه ای نداشت، لیکن به نظر می رسد که تشکیل ساقه گل دهنده ضمن مزاحمت در برداشت چغندرقند، در فرآیند استحصال شکر از چغندرقند در کارخانه قند از نظر فیزیکی و شیمیایی اختلال ایجاد نماید. بنابراین استفاده از ارقام مقاوم به ساقه روی برای توسعه کشت پاییزه در کشور ضروری به نظر می رسد، هر چند اجرای آزمایش های تکمیلی در چند سال می تواند اطلاعات جامع تری را از نظر تاثیر پدیده ساقه روی بر کمیت و کیفیت چغندرقند فراهم نماید.

Bolting, Cutting resistance, Sugar content, Technological properties, Vascular and parenchyma tissue., بافت آوندی و پارانشیمی, خصوصیات تکنولوژیکی, میزان قند, ساقه روی و مقاومت به برش.