منصوره طاهباز
شهربانو جلیلیان

بحران انرژی و ضرورت صرفه جویی در مصرف آن، لزوم تجدیدنظر در نحوه ساخت و ساز را به یکی از ارکان اصلی برنامه ریزی و طراحی کشور تبدیل نموده است. این مسئله به خصوص در روستاها که همواره از منابع کمتری نسبت به شهرها برخوردار بوده اند، حیاتی تر است. پایین بودن سطح زندگی در روستا، نبود تخصص، دور بودن از امکانات شهری، مشکل دسترسی، مشکلات معیشتی و امثال آن از عواملی هستند که لزوم توجه به صرفه جویی انرژی در این مناطق را چند برابر می کند. بر اساس مطالعات انجام شده در بنیاد مسکن انقلاب اسلامی استان تهران تحت عنوان بررسی روش های صرفه جویی انرژی در مسکن روستایی استان گیلان این استان دارای چهار پهنه شاخص اقلیمی است. در گذشته و در نبود امکانات مدرن برای استفاده از انرژی های فسیلی، نیازهای متفاوت این پهنه ها منجر به شکل گیری معماری خاص در هر پهنه شده است. اما مقایسه راهکارهای بومی اتخاذ شده نشان می دهد که گاه نیازهای متفاوت منجر به راه حل های مشترک شده و به همین دلیل، استان دارای سه پهنه معماری است. بررسی ویژگی های طراحی کالبدی روستاها و مصالح و روش های اجرایی ، نشان می دهد که در طراحی معماری روستاهای این استان، علاوه بر استفاده از انرژی-های طبیعی برای تامین آسایش حرارتی، با شرایط نامطلوب اقلیمی نیز مقابله شده است. به این ترتیب معماری بومی، با کمترین نیاز به انرژی های فسیلی، ضمن صرفه جویی در هزینه ها، از آلودگی و تخریب محیط زیست نیز جلوگیری به عمل آورده و مصداق بارزی از معماری پایدار است. مقاله حاضر بر اساس مطالعات میدانی و تحقیق انجام شده، به معرفی پهنه های اقلیمی شناسایی شده در این استان و شگردهای معماری به کار رفته در هر پهنه برای همسازی با شرایط اقلیمی و محیطی می پردازد. سپس براساس این شناخت راهکارهای طراحی همساز با اقلیم برای کاهش مصرف انرژی در مسکن روستایی، برای هر یک از پهنه های معماری این استان که عبارتند از پهنه جلگه ای- کوهپایه ای، کوهستانی مرطوب و کوهستانی نیمه خشک ارائه شده است.

climatic zone, architectural zone, climatic architecture strategies, rural housing., پهنه اقلیمی, پهنه معماری, شگردهای معماری همساز با اقلیم, مسکن روستایی