ناهید اکبری سامانی - کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه تهران
سیدعلی بدری - دانشیار دانشکده جغرافیا و عضو قطب علمی برنامه ریزی روستایی دانشگاه تهران
محمد سلمانی - استادیار دانشکده جغرافیا و عضو قطب علمی برنامه ریزی روستایی دانشگاه تهران

در عصر حاضرگردشگری به طور اعم و پایداری گردشگری به طور اخص در مناطق توریستی شهری و روستایی، به یکی از مهم­ترین مباحث در محافل علمی و آکادمیک جهان تبدیل شده است. ارزیابی وضعیت حاضر و نحوه پیشرفت به سوی پایداری گردشگری بخصوص در نواحی روستایی، باعث توسعه روستایی در ابعاد اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی، کالبدی- محیطی و نهادی می­گردد. از طرفی رسیدن به پایداری در ابعاد مختلف آن مستلزم وجود سنجه­ها، شاخص­ها و الگوهای صحیح جهانی گردشگری در جهت ارزیابی و تبیین وضعیت پایداری گردشگری است. بنابراین استفاده بهینه از شاخص­ها در زمینه توسعه گردشگری روستایی می­تواند نقش مهمی در متنوع سازی اشتغال،کاهش تفاوت­های درآمدی بین روستاییان و شهرنشینان، کاهش مهاجرت و توسعه زیرساخت­ها و رضایت ساکنان محلی و افزایش سطح زندگی بشود. از این رو در تحقیق حاضر نیز پرسش اصلی این است که شاخص­های پایدار گردشگری در نواحی روستایی بخش سامان، به لحاظ اقتصادی،اجتماعی- فرهنگی، محیطی- کالبدی و نهادی که منجر به ایجاد پایداری گردشگری در محیط روستایی می­شوند، کدامند؟ بدین منظور پژوهش حاضر به روش توصیفی- تحلیلی و از نوع پیمایشی است و با تهیه پرسشنامه از دیدگاه دو گروه خانوار روستایی و مسوولان استفاده شده است. جامعه آماری بخش سامان دارای ۲۳ روستا است که ۸ روستا با ۲۸۴۸ خانوار با توجه به پتانسیل­ها و جاذبه­ها و موقعیت جغرافیایی آنها، ۱۵۰خانوار (حدود ۵ درصد از مجموع کل خانوارهای هر روستا به شرطی که تعداد نمونه­ها کمتر از ۱۵ مورد نباشد) به عنوان نمونه آماری جامعه محلی و تعداد ۲۰ نفر از مسوولان انتخاب شده­اند. در این پژوهش پس از تکمیل پرسشنامه و سنجش اعتبار سازه­ای با روش تحلیل عاملی و آزمونKMOو در نهایت پایایی پرسشنامه با آزمون آلفای کرونباخ، از حدود ۱۲۴ شاخص به شیوه دلفی در قالب چهار فرضیه اصلی انتخاب شد و با استفاده از روش­های آماری همبستگی، کندال b,c، گاما، اسپیرمن در بسته آماری SPSSو نرم­افزار EXCELمورد بررسی قرار گرفت. بر اساس یافته­های تحقیق، از مجموع ۴۲ شاخص اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی، محیطی- کالبدی و نهادی مورد مطالعه گردشگری پایدار روستایی، ۸ شاخص از دیدگاه مردم و ۱۵ شاخص از دیدگاه مسوولان تایید شدند. در عین حال، با تحلیل نظرات دو دیدگاه، همگرایی (همسانی) در ۲۵ شاخص و واگریی (ناهمسانی) در ۱۷ شاخص مشاهده شده است.

گردشگری, گردشگری روستایی, ارزیابی, شاخص های پایداری