رسول قربانی - دانشیار دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تبریز
حسن محمودزاده - دانشجوی دکترای جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه تبریز
علی اکبر تقی پور - دانشجوی دکترای جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه تبریز

یکی از موارد مهم و پیچیده برای برنامه­ریزان شهری تصمیم گیری در مورد مکان­های مناسب جهت گسترش آتی شهرها و تعیین اراضی مناسب توسعه می­باشد. پیچیدگی و فراوانی عوامل موثر در تعیین مطلوبیت اراضی برای توسعه شهری لزوم به کارگیری فناوری­هایی برای مدیریت بهینه و جلوگیری از رشد پراکنده شهری را می­طللبد. هدف اصلی مقاله حاضر تشخیص و تعیین مکان­های مناسب جهت گسترش آتی فضاهای سکونت و فعالیت در محدوده مجموعه شهری تبریز است. بدین منظور از روش­های ارزیابی چند معیاره مبتنی بر تحلیل سلسله مراتبی برای تولید و تجزیه و تحلیل نقشه­ها و لایه­های مختلف کاربری اراضی استفاده شده است. طی این فرآیند ابتدا شاخص­های طبیعی و انسانی مورد نیاز و تاثیرگذار در قالب ۱۲ شاخص شناسایی، تهیه و مورد استفاده قرار گرفته­اند و در نهایت نقشه نهایی اراضی مناسب توسعه بر اساس مدل AHP تولید شده است. بر اساس یافته­های تحقیق، از کل مساحت ۸/۲۷۲۷۶۱ هکتاری محدوده مورد مطالعه حدود ۴۱ درصد اراضی مناسب و نسبتا مناسب برای توسعه و ۳۷/۳۱ درصد، اراضی نامناسب و نسبتا نامناسب برای توسعه تشکیل می­دهند . همچنین از نظر توزیع مکانی اراضی مناسب توسعه بیشتر در قسمت­های مرکزی به طرف جنوب و اراضی نامطلوب در قسمتهای شرق و شمال به طرف شمال غرب قرار گرفته­اند.

تناسب اراضی, سیستم اطلاعات جغرافیایی, تکنیک های تحلیل چند متغیره, فرایند تحلیل سلسله مراتبی, مجموعه شهری تبریز