وحید حسین زاده - عضو هیئت علمی، گروه معماری، موسسه آموزش عالی فردوس مشهد، مشهد، ایران
فاطمه قاسمی - دانشجوی کارشناسی مهندسی معماری،گروه معماری، موسسه آموزش عالی فردوس مشهد، مشهد، ایران

یکی از عناصر مهم شهرها و شهرسازی سنتی کشور ما، وجود میدانها و گرههای شهری است که از عمومیترین و مردمیترین فضاها محسوب میشود و میتوان به آن پاتوق شهری یا فضای شهروندگرا گفت. محیط ساخته شده دست بشر باید با تقویت فرصتهای مناسب و با گسترش گزینههای قابل عرضه به مردم، یک محیط دمکراتیک برای استفادهکنندگان فراهم آورد که پاسخگوی مخاطبان امروزی باشد. هدف از انجام این پژوهش شناخت و ارائه اصولی راهکارهاییست که فضای شهری مناسبی را برای افراد منطقه طراحی کند و به فضاهایی دست یابیم که پاسخگوی شهروندان امروزی باشد. از اهداف این پژوهش می توان به احیا مجدد فضای شهری و ویژگی های زیبایی شناختی آن، دمیدن روح جدید در عرصه های مختلف اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و کالبدی، تغییر در سطح فرهنگ شهر، حفظ و ارتقاء ارزش های کهن، خلق فضای شهری معاصر، و تحکیم حس تعلق به مکان نام برد و در نهایت هدف این پژوهش بررسی پاتوق محله های شهر مشهد است که با توجه به امکان و استعداد بالقوه و نهانی پاتوق های مذکور به عنوان یک فضای شهری مردمی پایدار و ماندگار در طول زمان جهت دهد. لذا در این پژوهش مسئله اصلی پاسخ به این سئوال میباشد که چه عناصری در معماری سنتی ایران، باعث شکل گیری پاتوق محله های مشهد شده است؟ این پژوهش کاربردی به روش توصیفی و از نوع پیمایشی- تحلیلی است. جهت گردآوری اطلاعات و مبانی نظری پژوهش، از روش مطالعات کتابخانه ای و اسنادی و سپس چارچوبی تحلیلی برای عناصر معماری سنتی ایران تهیه شده و با مطالعه میدانی بر روی هفت نمونه موردی سنجیده شده است. یافته های حاصل از این پژوهش بیانگر آن است که در هفت پاتوق محله مورد بررسی، پاتوق محله بالا خیابان و پاتوق محله دلگشا بیشترین عناصر معماری سنتی را در بنا رعایت و بعد از آن پاتوق محله گلشن و سراب و پاتوق باغ حسن خان در حد مقبولی رعایت کردند؛ و در پاتوق محفل نیلوفر آبی و پاتوق محله آبکوه کمتر به عناصر معماری سنتی ایران پرداخته شده است.

پاتوق های شهری، فضای شهروندگرا، عناصر معماری سنتی، پاتوق محله