مریم زارعیان - عضو هیات علمی و رییس بخش مطالعات اجتماعی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی

طرح مسئله: مرور تاریخ معماری نشان می دهد در دوره ای معماران میخواستند نشان دهند که فضاهای ساخته شده دارای آثار اجتماعی اند. در این رویکرد شهرسازان و معماران تصور میکردند که می توان از طریق نحوه چیدمان فضایی، احساس مثبت متقابل و نوع دوستی را در جامعه ایجاد کرد. اما پس از نقدهای دهه های ۱۹۶۰و ۱۹۷۰مبنی بر اینکه این رویکرد تقلیل گرایانه و نوعی جبرگرایی معمارانه است، این ایده کنار گذاشته شد. بنابراین مسئله این مقاله تقابل بین این دو دیگاه مبنی بر وجود با عدم وجود کارکرد اجتماعی برای معماری است که هر دو ایده مورد نقد قرار می گیرد؛ یعنی این ایده که معماری اثرات اجتماعی مشخصی دارد و این ایده که معماری هیچ تاثیر اجتماعی ندارد.هدف مقاله: ارائه مدلی جهت درک کارکردهای اجتماعی معماری است. بنابراین سوال تحقیق اینگونه بیان میشود که چگونه میتوان با استفاده از مفهوم سرمایه اجتماعی یعنی شبکه ای از روابط مبتنی بر اعتماد و همکاری بین افراد در معماری، برای معماری کارکد اجتماعی قائل شد؟روش تحقیق: روش انجام این مهم روش اسنادی و تحلیلی- نظری است که به صورت مطالعه ای بین رشته ای انجام شده است.نتیجه مطالعه: این بررسی نشان می دهد اگر معماری را به عنوان یک دیسپوزیتف درنظر بگیریم یعنی آن را مجموعه ای از عوامل مرتبط به فضای ساختمان مانند هنجارها، قوانین، کاربریها، عملکرد و غیره فرض کنیم و نه اینکه صرفا معماری را به عنوان یک ابژه یا فضای ساخته شده ببینیم، می تواند ما را در ایجاد روابط مبتنی بر اعتماد متقابل با استفاده از معماری کمک کند. در این حالت است که می توان گفت معماری می تواند سرمایه اجتماعی جامعه را افزایش دهد.

معماری، اعتماد، کارکرد، اثرات اجتماعی