پویا سعیدی رضوانی - دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد قزوین، قزوین، ایران
کیانوش ناصرالمعمار - استادیار، گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران

در سال های گذشته نگرش کمی به مسکن و توجه به رفع کمبودها از طرفی و محور قراردادن سودآوری از طرف دیگر، به نادیده گرفتن بسیاری از نیازهای انسانی و ضرورت های معماری انجامیده است. بی توجهی به اصول و مفاهیم انسانی در طراحی مجتمع های مسکونی منجر شده است که مسکن به عنوان کالایی صرفا سودآور برای تولیدکنندگان بدون توجه به نیازهای مصرف کنندگان طراحی و تولید شود. ازجمله مسائلی که کمبود آن در مجتمع های مسکونی امروزی به شدت احساس میشود، تنها بودن انسانها در عین زندگی جمعی آنهاست؛ با توجه به رشد جمعیت، امروزه اکثر افراد در مجتمع های آپارتمانی چندین واحدی زندگی میکنند، اما متاسفانه غالب همسایه ها بسیار باهم بیگانه اند. بر همین اساس در این پژوهش تلاش شده است ضمن بازشناسی مفاهیم، ابعاد و شاخص های تعاملات اجتماعی در طراحی ها، به ارائه الگویی استاندارد مبتنی بر طراحی تعامل محور در مجتمع های مسکونی دست یابیم. درواقع هدف اصلی پژوهش حاضر دستیابی به پایداری اجتماعی از طریق طراحی معماری است بنابراین سوال اصلی پژوهش ما اینگونه است: چه عواملی میتواند در افزایش تعاملات بین ساکنان در یک مجتمع مسکونی موثر باشد؟ پژوهش حاضر به لحاظ هدف از نوع تحقیقات کاربردی و به لحاظ ماهیت و روش از نوع تحقیقات توصیفی-مقایسه ای است. جهت آگاهی و درک نظریات اندیشمندان حوزه معماری و اجتماعی از مطالعات اسنادی و کتابخانه ای و همچنین برای گردآوردی داده های میدانی جهت پاسخ به سوالات تحقیق از روش مشاهده و مصاحبه استفاده شده است. یافته های پژوهش نشان داد طراح و هنر طراحی با فراهم نمودن عنصر فضای عمومی و نیمه عمومی برای حضور یا عدم حضور، ایجاد امنیت یا عدم امنیت، ایجاد کیفیت یا عدم کیفیت، ایجاد پویایی یا عدم پویایی، ایجاد همزیستی یا عدم همزیستی، ایجاد هویت یابی هویتی، ایجاد حس تعلق و یا بی تعلقی، ایجاد نظارت توسط ساکنان و یا فقدان نظارت و... هر آنچه به انسان مربوط میشود، باعث ارتقا یا کاهش کیفیت فضا برای حضور یا عدم حضور انسان در محیط مسکونی یا فضای شهری میشود. درواقع در طراحی مجتمع های مسکونی توجه به تراکم مناسب همچنین استفاده از کاربری های مختلط در مجاورت کاربری های مسکونی به همراه ایجاد فضاهای سبز، باز و فضاهای مشترک در ساختمان مانند لابی، سالن ورزشی، حیاط و ... میتواند نقش قابل ملاحظه ای در رویکرد طراحی تعامل محور داشته باشد.

طراحی، مجتمع مسکونی، تعاملات اجتماعی، تهران